Συγγραφή : Μπένος-Πάλμερ Νίκος
1. Ιστορική αναδρομή
Υπάρχουν πολλά ευρήματα και αναφορές για την ύπαρξη φάρων κατά την Αρχαιότητα. Πριν από το Φάρο της Αλεξάνδρειας ονομάζονταν πυρσοί. Στη συνέχεια, όμως, όλοι απέκτησαν την ονομασία φάρος. Η ύπαρξη και η λειτουργία τους απαιτούσε μεγάλη προσπάθεια, εγκαταστάσεις και ανθρώπινο αγώνα.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε περιόδους ανακατατάξεων και συγκρούσεων οι θάλασσες παρέμεναν σκοτεινές. Αντίθετα, σε περιόδους σταθερότητας, τότε που το εμπόριο και η θαλάσσια συγκοινωνία διεξάγονταν ελεύθερα, οι φάροι όχι μόνο λειτουργούσαν αλλά και αυξάνονταν. Κατά μια έννοια λοιπόν, οι φάροι είναι δείκτες πολιτισμού, ειρήνης και ευημερίας.
Σημαντική είναι η αύξηση των φάρων στα περάσματα του Αιγαίου από την Επανάσταση του 1821 και μέχρι το 1935. Χαρακτηριστικό είναι το ευφυολόγημα του θεμελιωτή του δικτύου των φάρων Ε. Λυκούδη, ο οποίος χαριτολογώντας σημείωνε ότι το Αιγαίο έμοιαζε με τεράστιο πολυέλαιο.
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος άφησε τα ίχνη του και στους φάρους. Η απελευθέρωση βρήκε το δίκτυο τελείως κατεστραμμένο. Στο τέλος του 1944 λειτουργούσαν μόνο 28, όταν πριν από τον πόλεμο υπήρχαν περί τους 400.
Σήμερα τα κτίσματα αυτά υπάγονται στην Υπηρεσία Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού, η οποία στεγάζεται από το 1957 στο Παλατάκι, στον Πειραιά.
Η Υπηρεσία Φάρων υπαγόταν αρχικά στην αρμοδιότητα των υπουργείων Ναυτικών και Εσωτερικών, αλλά από το 1887 εντάχθηκε στο υπουργείο Ναυτικών ως ανεξάρτητο τμήμα του. Η συγχώνευσή της, το 1910, με την Υδρογραφική Υπηρεσία διαρκεί μέχρι το 1919, όταν η Υπηρεσία Φάρων έγινε ανεξάρτητη διεύθυνση που υπήχθη απευθείας στο υπουργείο Ναυτικών.
2. Γενική περιγραφή
Σήμερα στην επικράτεια του κράτους συναντάμε φάρους που χτίστηκαν με πρωτοβουλία των Άγγλων (Επτάνησα) και των Γάλλων (Ανατολικό Αιγαίο, Δωδεκάνησα και αλλού) και, τέλος, φάρους που κατασκευάστηκαν από το ελληνικό κράτος με την τεχνική και επιστημονική συνεργασία Γάλλων ειδικών. Πρόκειται για κτήρια πετρόκτιστα, στέρεα, κατασκευασμένα με προσεγμένα υλικά, εξαιρετικό σχεδιασμό και εργονομική αυτονομία, τα οποία βρίσκονται τις περισσότερες περιπτώσεις σε ιδιαίτερης σημασίας για τη ναυσιπλοΐα σημεία, δυσπρόσιτα και εκτεθειμένα στον καιρό.
Ο φάρος αποτελεί ένα λειτουργικό σύνολο, ένα σύνθετο «εργαλείο», που αποτελείται από τους χώρους διαβίωσης των φαροφυλάκων, τους χώρους αποθήκευσης χρήσιμων εφοδίων για τη λειτουργία του φάρου, τον πύργο και τον κλωβό με το φωτιστικό μηχάνημα στην κορυφή του πύργου. Στο σύνολο αυτό εντάσσονται και οι ίδιοι οι φαροφύλακες, ενώ είναι σημαντικοί και οι δρόμοι και τρόποι πρόσβασης στο φάρο (χερσαίοι και θαλάσσιοι).
Οι φάροι διαφέρουν κτιριακά ως προς το ύψος και το μέγεθος, ανάλογα με τη θέση τους και τη σημασία που έχει το σημείο όπου βρίσκονται.
3. Χώροι διαβίωσης των φαροφυλάκων
Οι φαροφύλακες ήταν ιδιαίτερα σημαντικοί για τη σωστή λειτουργία του φάρου. Ζούσαν στους φάρους αρχικά με τις οικογένειές τους και, μετά την οργάνωση ιδιαίτερου φορέα, της Υπηρεσίας Φάρων, έμεναν στο κτήριο ανά τρεις ή τέσσερις εκτελώντας βάρδιες.
Οι χώροι διαβίωσης των φαροφυλάκων περιλάμβαναν τους κοιτώνες, την κουζίνα, τη δεξαμενή βρόχινου νερού, το φούρνο και τις εγκαταστάσεις υγιεινής.
Οι κοιτώνες των φαροφυλάκων, απόλυτα λιτοί, καταλάμβαναν ένα ή δύο δωμάτια. Η κουζίνα είχε εστία με ξύλα –και αργότερα με υγραέριο–, ψυγείο με πετρέλαιο και αργότερα με ηλεκτρικό. Ο φούρνος, με ξύλα, βρισκόταν έξω και δίπλα στο κυρίως κτήριο, όπως και τις περισσότερες φορές οι εγκαταστάσεις υγιεινής.
Μετά τη δεκαετία του ’70 οι φάροι σιγά σιγά άρχισαν να γίνονται αυτόματοι και να λειτουργούν με ηλεκτρισμό και ασετιλίνη. Έτσι από τους φάρους αφαιρείται η ανθρώπινη παρουσία και συνεπώς ακυρώνεται ο όλος κτηριακός εργονομικός σχεδιασμός.
4. Χώροι εφοδίων
Οι χώροι αποθήκευσης χρήσιμων εφοδίων για τη λειτουργία του φάρου περιλάμβαναν εργαλεία, ειδικά αναλώσιμα, ειδικά εξαρτήματα και βέβαια καύσιμα (πετρέλαιο).
5. Ο πύργος
Ο πύργος που ορθώνεται από το κτήριο του φάρου συναντάται σε διαφορετικούς τύπους, ανάλογα με τις ανάγκες της ναυσιπλοΐας και τη φυσική διαμόρφωση. Έτσι έχουμε πύργους που αναπτύσσονται από το κέντρο του κτηρίου, που εφάπτονται στον εξωτερικό τοίχο κεντρικά απέναντι από την είσοδο, που εφάπτονται σε μία γωνία του κτηρίου και, τέλος, αυτούς που αναπτύσσονται ανεξάρτητοι από το κτήριο. Ως προς το σχήμα τους, είναι συνήθως κυλινδρικοί, τετράγωνοι, πεντάγωνοι ή εξάγωνοι. Το ύψος τους κυμαίνεται από τα 7 έως τα 30 μ.
Εσωτερικά του πύργου υπάρχει η σκάλα που οδηγεί στην κορυφή, στον κλωβό του φωτιστικού μηχανήματος. Οι σκάλες των πύργων είναι ένα αξιοσημείωτο οικοδομικό στοιχείο. Οι περισσότερες είναι ειδικές κατασκευές από μάρμαρο, άλλες από τοπικό λίθο, χυτές, με μωσαϊκό και ελάχιστες από χυτοσίδηρο.
6. Κλωβός – φωτιστικό μηχάνημα
Ο κλωβός με τη γυάλινη κυκλική επιφάνεια βρίσκεται στην κορυφή του πύργου. Το φωτιστικό μηχάνημα αποτελείται από τη φωτιστική πηγή (φλόγα ασετιλίνης, φιτίλι πετρελαίου, λάμπες, προβολείς), το σύστημα κατόπτρων και το μηχάνημα περιστροφής. Η περιστροφή επιτυγχάνεται με ένα βάρος που κατέρχεται αργά αργά από τον κλωβό έως τη βάση του πύργου εσωτερικά (σαν τους «κούκους» σε παλιά ρολόγια τοίχου).
Η εργασία του φαροφύλακα περιλαμβάνει τη γενική συντήρηση του κτηρίου, την τροφοδοσία με καύσιμο, τη φροντίδα να ανάβει και να σβήνει ο φάρος και, τέλος, το ανέβασμα του βάρους και πάλι πάνω ανά 2 έως 4 ώρες. Ο φάρος «δηλώνει» την ταυτότητά του από το φωτεινό σήμα που στέλνει προς τα πλοία, ώστε ο ναυτιλλόμενος να αναγνωρίζει για ποιον φάρο πρόκειται από το συνδυασμό των φωτεινών και σκοτεινών περιόδων.
Στη δεκαετία του ’70 έγιναν οι πρώτες εφαρμογές ηλιακών συστημάτων ενέργειας στους φάρους. Ήδη από παλαιότερα είχαν αυτοματοποιηθεί κάποια «φανάρια». Τελικά υιοθετήθηκε η αυτοματοποίηση, με συνέπεια την απουσία των φαροφυλάκων, την κακή συντήρηση των κτηρίων και συχνά την ερήμωση των φάρων.
Σήμερα η Υπηρεσία Φάρων διαχειρίζεται περί τους 1.300 φάρους σε όλη την επικράτεια.
Πηγή
Για παραπομπή: Μπένος-Πάλμερ Νίκος, «Φάροι του Αιγαίου», 2005,
Πολιτιστική Πύλη του Αρχιπελάγους του Αιγαίου
URL:
English version
Lighthouses of the Aegean
Συγγραφή : Benos-Palmer Nikos (30/7/2005)
Μετάφραση : Dovletis Onoufrios (13/2/2007)
Για παραπομπή: Benos-Palmer Nikos, "Lighthouses of the Aegean", 2007,
Πολιτιστική Πύλη του Αρχιπελάγους του Αιγαίου
URL:
1. Historical retrospection
There are many findings and references attesting the existence of lighthouses in ancient times. Before the lighthouse of Alexandria was built, they were called Beacons. After that one was built, all beacons, which needed great effort, facilities and human struggle to be built and operate, were called Lighthouses.
It’s characteristic, that at times of whirl and conflict the seas were dark. On the other hand, at times of stability, when trade and communications were carried out freely, lighthouses not only operated but also increased. Therefore, in a sense, lighthouses are tokens of civilization, peace and prosperity.
From the 1821 Revolution up to 1935, lighthouses increased significantly at passages of the Aegean. The bon-mot of E. Lycoudis, founder of the lighthouse system, is characteristic: the Aegean looked like a gigantic chandelier.
World War II left also its marks on lighthouses. Liberation found the lighthouses system completely destroyed. By the end of 1944, only 28 operated, whereas before the war there were about 400.
Nowadays, lighthouses are under the Lighthouse Service of the Senior Service, which is housed since 1957 at the Palataki of Piraeus.
The Lighthouse Service was initially under the Navy Ministry and the Internal Affairs Ministry, but since 1887 it came under the Navy Ministry as an independent section. Its merge with the Hydrographic Department in 1910 lasted up to 1919, when the Lighthouse Service became an independent section, coming directly under the Navy Ministry.
2. General description
Nowadays, we find lighthouses in Greece built on the initiative of the British (Ionian islands) and the French (eastern Aegean, Dodecanese and elsewhere), as well as the Greek state with the technical and scientific collaboration with French experts.
These are solid stone-built buildings, constructed with longstanding materials, fine design and ergonomic autonomy. They are located at places significant for seafaring, inaccessible and unprotected from weather conditions.
Lighthouses are a functional structure, a complex “instrument” comprised of living rooms for the lighthouse-keepers, store-rooms for useful supplies for the lighthouse’s operation, the tower, the cage with the lighting machine at the top of the tower, the lighthouse-keepers themselves and the ways of accessing the lighthouse, from land or sea.
The height and size of lighthouses differ depending on their location as to seafaring and their location’s significance.
3. Living rooms for lighthouse-keepers
Lighthouse-keepers were an indispensable part of lighthouses during that time. Initially, they used to live in lighthouses with their families, and after the Lighthouse Service was organized into a separate department, they used to live in three or fours working in shifts. After the ‘70s, lighthouses gradually became automatic, operating with electricity and lime-burner. People thus left lighthouses, making the whole ergonomic design of the building unnecessary.
The lighthouse-keepers’ living rooms included the dormitories, the kitchen, the rainwater tank, the kiln and the hygiene facilities.
Lighthouse-keepers’ dormitories were plain, taking up one or two rooms. The kitchen had a stove with woods substituted for a gas one later, and an oil fridge substituted for an electrical one later. The kiln was out of the building, next to it, as were the hygiene facilities most of the time.
4. Supplies’ rooms
Store rooms for useful supplies for the lighthouse’s operation included tools, expendable supplies, special parts and of course fuel (oil).
5. The tower
There are several types of the tower rising from the lighthouse building, depending on seafaring demands and geomorphology. Therefore, we have towers developing from the center of the building, others adjacent to the exterior wall centrally opposite the entrance, others adjacent at a corner of the building and others completely separate from the building. They are usually cylindrical, pentagonal or hexagonal. Their height ranges from 7 to 30 m.
They have an internal staircase leading up to the top, at the lighting machine cage. Tower stairs are a remarkable construction element. Most of them are specially made of marble, local stone, or cast with mosaic; few are made of cast iron.
6. Cage – lighting machine
The cage with the circular glass surface is at the top of the tower. The lighting machine consists of the light source (lime-burner flame, oil fuse, lamps and head lamps), the lens assembly and the clockwork assembly. Rotation is achieved with a weight going down slowly from the cage to the tower’s base (like the “cuckoos” of old wall clocks).
The job of lighthouse keepers included the general maintenance of the building, fuelling, setting the fire and putting it out, and taking the weight up again every 2 to 4 hours. Lighthouses “identify” themselves with a combination of bright and dark intervals unique to every lighthouse, so that observers recognize them.
In the late ‘70s, lighthouses were adapted to solar power systems for the first time. Some “lanterns” had already been automated. Automaton was finally adopted, making keepers unnecessary, which led to the buildings not being well maintained and to lighthouses often being deserted.
Nowadays, the Lighthouse Service runs 1300 beacons throughout Greece.
Πηγή
Για παραπομπή: Μπένος-Πάλμερ Νίκος, «Φάροι του Αιγαίου», 2005,
Πολιτιστική Πύλη του Αρχιπελάγους του Αιγαίου
URL:
Περισσότερες και αναλυτικότερες πληροφορίες για τους παραδοσιακούς φάρους της Ελλάδας μπορείτε να βρείτε στο faroi.com
καθώς και στην ιστοσελίδα του Πολεμικού Ναυτικού Υπηρεσία Φάρων
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου