Παρά τις αρχικές προβλέψεις για μακρά περίοδο ειρηνικής συμβιώσεως, μετά
την κατάργηση του διπολισμού και το τέλος του ψυχρού πολέμου, εισήλθαμε στη
νέα χιλιετία αντιμέτωποι με νέους κινδύνους για την ασφάλεια.
Η εποχή μας εγκαινίασε ένα παλαιό φαινόμενο ως νέο «είδος
πολέμου» το θέατρο επιχειρήσεων παγκόσμιο, το πεδίο της μάχης παντού, ο
εχθρός αόρατος, ο στόχος ανυποψίαστος
από την Ιαπωνία, στη Νέα Υόρκη και την
Ουάσιγκτον, στο Μπαλί, στη Μόσχα,στο Παρίσι στο Λονδίνο και η συνέχεια
άγνωστη η αξία της ανθρώπινης ζωής μηδαμινή. Κατά τον επιτιθέμενο μπορεί τα
θύματα να είναι άμαχοι, αλλά δεν είναι και αθώοι, αφού ανήκουν στις κοινωνίες του
«εχθρού» του.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ), ο Οργανισμός του
Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) και η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) επιχείρησαν
να προσδιορίσουν τους νέους κινδύνους, που ενδεχομένως, θα
αποσταθεροποιούσαν το διεθνές σύστημα. Τις ονόμασαν «ασύμμετρες απειλές»
και «ασύμμετρο πόλεμο», που ορίζεται ως «η χρησιμοποίηση κατώτερης ισχύος
εναντίον τρωτών σημείων ενός κράτους, προς επίτευξιν δυσανάλογα μεγάλου
αποτελέσματος, με σκοπό την υπονόμευση της θελήσεώς του και την επίτευξη του
στόχου του ενεργούντος».
Στις απειλές αυτές κατέταξαν τις διάφορες μορφές της διεθνούς
τρομοκρατίας, τη διασπορά όπλων μαζικής καταστροφής, τη λαθρομετανάστευση,
τον εθνικοθρησκευτικό φανατισμό και ριζοσπαστισμό, το διεθνές οργανωμένο
έγκλημα, τις απειλές από συστήματα που βασίζονται στη χρήση του διαστήματος,
τον πόλεμο των πληροφοριών
Η τρομοκρατία αναπτύσσεται τόσο στις δυτικές μητροπόλεις, όσο και στις ίδιες
τις αναπτυσσόμενες χώρες, ιδιαίτερα δε στις χώρες του λεγομένου ισλαμικού
τόξου, και τείνει να αποκτήσει τη δική της ιδεολογία, που θα μπορούσε να
συνοψισθεί σε θέσεις όπως σύγχρονη μορφή του αναρχισμού, αρνητική στάση
απέναντι στην ανοιχτή κοινωνία, αντίθεση εναντίον όλων των δυτικών κοινωνιών
(αντιδυτικισμός). Η τρομοκρατία δεν είναι παρά ένα μέρος του «διεθνούς
προβλήματος», ένα διεθνές φαινόμενο που τρέφεται από αυτό και τείνει να
καταστεί ανεξέλεγκτο.
Η τρομοκρατία, ομολογουμένως, αποτελεί την κυρία απειλή, αφού η ίδια
διαπλέκεται με όλες τις άλλες, σε βαθμό που γίνεται δυσδιάκριτος ο διαχωρισμός
σκοπών και μέσων. Πρόβλημα, που δεν έχει μόνο θεωρητική σημασία, είναι ο
ορισμός της και η αντιδιαστολή της από το πολιτικό έγκλημα. Διακρίνεται σε
ατομική, που είναι το μέσον ατόμων και μικρών ή μεγαλυτέρων ομάδων, και
κρατική, στην οποία ανήκει και η κρατικά υποστηριζόμενη.
Η μελέτη του φαινομένου με τις θεωρίες και τις θεωρήσεις της επιστήμης των
διεθνών σχέσεων είναι δύσκολη, αφού στην πλειονότητα των περιπτώσεων
πρόκειται περί «μη κρατικών δρώντων». Τα σύγχρονα ΜΜΕ μεγεθύνουν το
φαινόμενο, γεγονός που συνεπάγεται, εμμέσως, την εξυπηρέτηση του σκοπού των
ενεργούντων και την παρακίνηση του μιμητισμού.
Ορισμοί για την Τρομοκρατία
Ακόμα και σήμερα η διεθνής ακαδημαϊκή κοινότητα όπως και το διεθνές
δίκαιο αδυνατούν να δώσουν έναν πλήρη ορισμό του φαινομένου της
τρομοκρατίας, με σημαντικότερο αποτέλεσμα τον κατά το δοκούν χαρακτηρισμό
ως τρομοκρατικών, αρκετών περιπτώσεων εγκληματικών ενεργειών. Για
παράδειγμα η δράση της Ε.Τ.Α. στην Ισπανία είναι σαφώς τρομοκρατική, πλήν
όμως για τους ίδιους τους Βάσκους είναι εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο και
βεβαίως μπορεί να αναλυθεί και έτσι σύμφωνα με την αρχή της αυτοδιάθεσης των
λαών, αν λάβει κανείς υπόψη του πρόσφατη έρευνα σύμφωνα με την οποία ένας
στους τρεις νεαρούς Βάσκους φιλοδοξεί να γίνει μέλος της συγκεκριμένης
οργάνωσης.
Το πρόβλημα του ορισμού της τρομοκρατίας έχει δυσχεράνει την ανάλυση ήδη
από την έναρξη των ερευνών, στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Μέρος του
προβλήματος αποτελεί το γεγονός ότι η έννοια της τρομοκρατίας είναι έντονα
αμφισβητούμενη. Η χρήση του όρου έχει συχνά πολεμικό και ρητορικό χαρακτήρα.
Είναι πιθανό να αποτελεί έναν αρνητικό χαρακτηρισμό που έχει στόχο να
αποδοκιμάσει τις επιδιώξεις του αντιπάλου, και να τις χαρακτηρίσει ως αθέμιτες και
άδικες, παρά να περιγράψει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά.
Επιπλέον, ακόμη και όταν ο όρος χρησιμοποιείται με αντικειμενικό τρόπο ως
εργαλείο ανάλυσης, είναι δύσκολο να καταλήξει κανείς σε έναν ικανοποιητικό
ορισμό, ο οποίος θα διακρίνει μεταξύ τρομοκρατίας και άλλων φαινομένων βίας.
Τρομοκρατία αποτελεί κατά βάση η εσκεμμένη και συστηματική βία που ασκείται
από μικρές ομάδες ατόμων, σε αντίθεση με τη βία που προέρχεται από την
κοινότητα, η οποία είναι αυθόρμητη, σποραδική και απαιτεί μαζική συμμετοχή.
Στόχος της τρομοκρατίας είναι ο εκφοβισμός ενός λαϊκού ακροατηρίου που
παρακολουθεί, βλάπτοντας μόνο μικρό αριθμό ατόμων, σε αντίθεση με τη
γενοκτονία, που είναι η εξάλειψη ολόκληρων κοινοτήτων. Η τρομοκρατία έχει
στόχο να πληγώσει, όχι να καταστρέψει. Είναι κυρίως πολιτική και συμβολική, σε
αντίθεση με τον ανταρτοπόλεμο που συνιστά στρατιωτική δραστηριότητα. Ο
άνωθεν κατασταλτικός «τρόμος» ασκείται από εκείνους που βρίσκονται σε θέσεις
εξουσίας, ενώ η τρομοκρατία είναι μια μυστική αντίσταση στην εξουσία.
Βεβαίως, ακόμη και στο πλαίσιο αυτού του ορισμού, οι πρακτικές της
τρομοκρατίας διαφέρουν κατά πολύ μεταξύ τους. Η εννοιολογική κατηγορία της
«τρομοκρατίας» περικλείει ένα ευρύ φάσμα φαινομένων —από απαγωγές ατόμων
(με στόχο να πιεστούν κυβερνήσεις να αποδεχτούν συγκεκριμένες πολιτικές
διεκδικήσεις) έως τυφλές βομβιστικές επιθέσεις εναντίον συμβολικών στόχων
υψηλού κύρους, που έχουν ως αποτέλεσμα μαζικές απώλειες. Η τρομοκρατία
εκδηλώνεται σε πολύ διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια. Οι μη κυβερνητικοί φορείς
μπορούν να χρησιμοποιήσουν μεθόδους καταστολής και εξαναγκασμού σε
περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους. Τα κράτη μπορούν να υποθάλψουν
τακτικές βίας εναντίον των πολιτών εχθρικών κρατών. Και παρόλο που τα πλαίσια
του όρου είναι ήδη αρκετά πλατιά, οι παρατηρητές τολμούν να διευρύνουν
ακόμη περισσότερο τα όρια. Συχνά βλέπουμε, για παράδειγμα, να γίνονται
αναφορές στο έγκλημα, στη «ναρκοτρομοκρατία», στην «κυβερνοτρομοκρατία»,
στην «οικοτρομοκρατία» ή στην πολιτισμική, οσφρητική ή διατροφική τρομοκρατία.
Η ίδια η έννοια επιπλέον είναι έντονα αμφιλεγόμενη. Η χρήση της τείνει να έχει
πολιτικήκαι υποκειμενική χροιά. Αποτελεί τόσο μειωτικό χαρακτηρισμό όσο
και εργαλείο ανάλυσης, ειδικά στον δημόσιο διάλογο.
Ενώ η εννοιολογική αυτή σύγχυση εξακολουθεί να υπάρχει ακόμη
μετά από 25 χρόνια έρευνας, η διένεξη που αφορά την ιδεολογική χροιά του όρου
αμβλύνθηκε μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου.
Η διάλυση των αριστερών επαναστατικών και αντιιμπεριαλιστικών κινημάτων, τα
οποία ενέπνευσαν μεγάλο μέρος της ιδεολογικής και εθνικιστικής τρομοκρατίας της
δεκαετίας του 1970 και των αρχών του 1980, οδήγησε στην αλλαγή του κλίματος.
Ωστόσο, το γεγονός ότι το 1999 οξύνθηκε ο δημόσιος διάλογος σχετικά με την
επιείκεια που επέδειξε ο πρόεδρος Κλίντον στους Πορτορικανούς εθνικιστές,
οι οποίοι εξέτιαν ποινή φυλάκισης για τρομοκρατικές ενέργειες που συνδέονταν με
τον αγώνα ανεξαρτησίας της χώρας, αποδεικνύει ότι ο όρος παραμένει
συναισθηματικά φορτισμένος. Οι σχετικές με την ορθότητα του μέσου αντιλήψεις
επηρεάζονται από τις κρίσεις που
αφορούν τη νομιμότητα του σκοπού.
Το νόημα της λέξης ανάγεται στην Γαλλική Επανάσταση, η προσπάθεια όμως μιας
συνήθως μικρής ομάδας ατόμων να αποσταθεροποιήσουν ένα πολιτικό καθεστώς,
ουσιαστικά έχει τόσο μακρά ιστορία όση και το ανθρώπινο γένος. Αναφορές στη
χρήση βίας με την παραπάνω μορφή συναντάμε στον Αριστοτέλη και στον
Κικέρωνα, η συστηματική όμως εμφάνιση της τρομοκρατίας αρχίζει το δεύτερο
μισό του 19ου αιώνα μαζί με τη Βιομηχανική Επανάσταση, την ανάπτυξη
Δημοκρατικών Θεσμών και την Εθνική Αφύπνιση των λαών.
Στα λήμματα των σημερινών λεξικών και εγκυκλοπαιδειών, μπορεί να
συναντήσει κανείς ορισμούς όπως:
• 1.Η επικράτηση με τον τρόμο και την βία. 2.Η διακυβέρνηση του λαού με
σκληρά μέτρα βίας. 3.ως κύριο όνομα η Τρομοκρατία, περίοδος ( Ιούνιος 1793-
Ιούλιος 1794) της Γαλλικής Επανάστασης, γνωστής για τα τρομοκρατικά μέτρα
της.1
• Η συστηματική χρήση του εκφοβισμού ή της απρόβλεπτης βίας κατά
κυβερνήσεων ομάδων ή ατόμων με σκοπό την επίτευξη κάποιου πολιτικού
στόχου. Η τρομοκρατία, έχει χρησιμοποιηθεί από πολιτικές οργανώσεις, και της
αριστεράς και της δεξιάς, από εθνικιστικές ομάδες και εθνικές μειονότητες, από
επαναστάτες και από τους στρατούς και τις μυστικές υπηρεσίες των ίδιων των
κυβερνήσεων2
• Η διά του τρόμου επικράτησις. Η επιβολή της εξουσίας διά σκληρών μέτρων
βίας.3
Από νομική άποψη, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τρομοκρατία είναι: η
«συστηματική (κατ' άλλη διατύπωση «υπολογισμένη») χρήση ή απειλή
απρόβλεπτης βίας για την πρόκληση φόβου, με πρόθεση τον εξαναγκασμό ή τον
εκφοβισμό κυβερνήσεων ή κοινωνιών να επιδιώξουν στόχους, που είναι γενικώς
πολιτικοί, θρησκευτικοί ή ιδεολογικοί».Ο ορισμός αυτός είναι ο επισήμως
υιοθετούμενος από το αμερικανικό υπουργείο Άμυνας. Η ειδική νομοθεσία των
H.Π.Α. του 1979 έχει υιοθετήσει μία παραλλαγή του: προϋποθέτει χρήση βίας για
εξαναγκασμό ή και απλό εκφοβισμό αμάχου πληθυσμού «με στόχο την επιρροή
1 Βλ. ́ ́Ελληνικό Λεξικό Παιδεία ́ ́, 1978, σελ. 948
2 Βλ. ́ ́Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος -Λαρούς –Μπριτάνικα ́ ́, τόμος 58, έκδοση 1991
3 Βλ. ‘Νεότερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν ́ ́Ηλιου ́ ́’, τόμος ΚΒ, έκδοσης της Εγκυκλοπαιδικής επιθεώρησης Ήλιου εν Αθήναι, σελ.196
στην κυβερνητική πολιτική».
Παρατηρείται ότι οι πολυετείς προσπάθειες πολλών κυβερνητικών και
ακαδημαϊκών φορέων να οριοθετήσουν και να αναγνωρίσουν μέσω ενός κοινά
αποδεκτού ορισμού το φαινόμενο, δεν έχουν αποφέρει ικανοποιητικά
αποτελέσματα. Η τρομοκρατία με τους τρόπους και τις μεθόδους που έχει
εμφανιστεί, δεν έχει ενταχθεί σε ένα ικανοποιητικό ερμηνευτικό πλαίσιο που θα
αποκωδικοποιούσε επακριβώς τις εκφάνσεις της, ή θα οριοθετούσε τη δράση της.
Αντίθετα, παραμένει μια από τις πλέον πολυσυζητημένες και αμφιλεγόμενες
έννοιες. Η προσπάθεια αποσαφήνισης και διάκρισης ανάμεσα σε τρομοκρατική
οργάνωση, εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο ή κίνημα πολιτικών διεκδικήσεων,
αποτέλεσε το ερέθισμα ώστε να οριοθετηθούν από τον ΟΗΕ φαινόμενα και
καταστάσεις που απαιτούσαν την οικουμενική διάσταση της γνωμοδότησής του.
Κατ' αυτόν τον τρόπο, μια σειρά από ζητήματα που άπτονται της τρομοκρατίας ή
που αναφέρονται σε παραμέτρους αυτής, απέκτησαν ορισμό μέσω των
γνωμοδοτήσεων του ΟΗΕ, χωρίς βέβαια αυτό να λύνει και το πρόβλημα της
προσέγγισης ενός ορισμού της πολιτικής βίας ο οποίος θα τύχαινε γενικής
αποδοχής.
Οι ενέργειες που θεωρούνται τρομοκρατία είναι:
• απαγωγές,
• βομβιστικές ενέργειες,
• επιθέσεις σε εγκαταστάσεις (συμπεριλαμβανομένων των ενεργειών με
χειροβομβίδες, μπαζούκας, ρουκέτες, επιθέσεις από αυτοκίνητο εν κινήσει,
πυροβολισμοί, εμπρησμοί, βανδαλισμοί και σαμποτάζ άλλης φύσης εκτός από
βομβιστικές ενέργειες),
• αεροπειρατείες ή πειρατικές ενέργειες σε άλλα μέσα μεταφοράς
• καταστάσεις ομηρίας,
• δολοφονίες, πυροβολισμοί, αποκεφαλισμοί και γενικά θανάτωση με
φρικώδης τρόπους
• επεισόδια που αποτελούν παράνομες εκδηλώσεις ή προξενούν εκφοβισμό.
Οι αιτίες που δημιουργούν τη βία με αποτέλεσμα την ίδια την πράξη της βίας,
θεωρούνται τρομοκρατία, ενώ αυτομάτως συγκαταλέγονται στο έγκλημα.
Ιστορική αναδρομή της τρομοκρατίας
Κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν, από την αρχαιότητα έως σήμερα, θα
συναντήσουμε το φαινόμενο της τρομοκρατίας στις διάφορες μορφές του.
«Και παλαιότερον όμως και κατά τους Ελληνικούς και κατά τους Ρωμαϊκούς
χρόνους και κατά το Μεσαίωνα, πολλάκις εχρησιμοποιήθη η τρομοκρατία υπό του
Κράτους και υπό των Βασιλέων εναντίων των αντιπάλων μερίδων ή των
εξεγειρωμένων δούλων, των δουλοπαροίκων και των πτωχών χωρικών, υπό δε
της Εκκλησίας και εναντίον των μη παραδεχομένων τα δόγματά της. Η Ιερά
εξέτασις, υπήρξε μια από τις φρικοδεστέρες εκδηλώσεις της εκκλησιαστικής
τρομοκρατίας4...»
Οι τριάκoντα τύραννοι της ηττημένης στον Πελοποννησιακό Πόλεμο Αθήνας
και ο Κριτίας, ο στοχαστής που έγινε σφαγέας, θα μπορούσαν, να διεκδικήσουν
την ιστορική αφετηρία του όρου. Ο τελευταίoς, πάντως, εμπεδώνεται και μένει στην
ιστορία κατά τη Γαλλική Επανάσταση με την Πρώτη και Δεύτερη Τρομοκρατία, τις
οποίες εξαπέλυσε η Δημοκρατία το 1792 και το 1793-94. Υπολογίζεται ότι κατά τη
Δεύτερη, 17.000 καρατομήθηκαν έπειτα από σύντομη δίκη και άλλοι 25.000
εκτελέστηκαν ύστερα από απλό... έλεγχο ταυτότήτας.
• 1900 : Δολοφονείται από αναρχικούς ο βασιλιάς της Ιταλίας Ουμπέρτο Ι.
• 1946, 22 Ιουλίου : Η ομάδα Στερν και η παράνομη σιωνιστική οργάνωση
Ιργκούν, ανατινάζουν το ξενοδοχείο «King David» στην Ιερουσαλήμ. Βρίσκουν το
θάνατο πάνω από 100 άνθρωποι.
• 1948, Φεβρουάριος : Δολοφονείται ο εμπνευστής της ινδικής ανεξαρτησίας
Μαχάτμα Γκάντι.
• 1949, 9 Σεπτεμβρίου : Βόμβα εκρήγνυται στο χώρο αποσκευών ενός
επιβατικού αεροσκάφους της ‘Quebec Airlines’, σκοτώνοντας 23 επιβάτες. Είναι η
πρώτη επίσημα καταγεγραμένη τρομοκρατική επίθεση εναντίον αεροσκάφους.
• 1962, 14 Φεβρουαρίου : 17 νεκροί στην πόλη Οράν της Αλγερίας, από
βομβιστική ενέργεια ακροδεξιών Γάλλων.
• 1963, 22 Νοεμβρίου : Δολοφονείται ο Αμερικανός πρόεδρος Τζον Κένεντι.
• 1967, 28 Ιουνίου: Το Ισραήλ κερδίζει τους Άραβες στον πόλεμο των έξι
ημερών. Παλαιστινιακές οργανώσεις αρχίζουν την τρομοκρατική τους δράση
ενάντια στο Κράτος του Ισραήλ.
• 1968, 2 Απριλίου : Εμπρησμός δύο πολυκαταστημάτων στη Φρανκφούρτη
από μέλη της RAF.
• 1978 : Απαγωγή και δολοφονία του πρώην πρωθυπουργού Άλντο Μόρο
από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες. Ο Ιταλός πολιτικός είχε απαχθεί από τις 16 Μαρτίου
από μέλη της ακροαριστερής οργάνωσης, ενώ βρέθηκε νεκρός στις 9 Μαΐου 1978.
• 1988, 13 Ιουλίου: 3 τρομοκράτες της οργάνωσης ‘Αμπού Νιντάλ’ επιτίθεται
στο κρουαζιερόπλοιο ‘City of Poros’ στον Aργοσαρωνικό. Άφησαν πίσω τους νεκρούς και 71 τραυματίες.
4 Βλ. “Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια”, Παύλου Δρακάκη, σελ. 364-365
• 1992, 17 Μαρτίου: Η οργάνωση ‘Ισλαμικός Ιερός Πόλεμος’ ισοπεδώνει την
Ισραηλινή πρεσβεία στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής. Σκοτώνονται 29
άνθρωποι, ανάμεσά τους και περαστικοί, και τραυματίζονται πάνω από 240.
• 1999, 9 Σεπτεμβρίου : Παγιδευμένο αυτοκίνητο εκρήγνυται μπροστά από
πολυκατοικία της Μόσχας. 114 νεκροί και πάνω από 150 τραυματίες.
• 2001, 11 Σεπτεμβρίου: Επιβατικό αεροσκάφος της ‘American Air Lines’ με
92 επιβάτες συντρίβεται (08:45) στην καρδιά του Μανχάταν στο βόρειο
ουρανοξύστη του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου, στο ύψος περίπου του 80ού
ορόφου, 18 λεπτά αργότερα, η πτήση 175 της ‘United Air Lines’ προσκρούει στο
δεύτερο δίδυμο πύργο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου. Μια ώρα αργότερα και
ενώ η αμερικανική πολιτική ηγεσία πασχίζει να συνειδητοποιήσει το τρομερό
πλήγμα εναντίον της οικονομικής εξουσίας των Η.Π.Α., ένα τρίτο επιβατικό
αεροπλάνο συντρίβεται στο αμερικανικό πεντάγωνο στην Ουάσιγκτον. Λίγο
αργότερα, στις 10:10 (ώρα Αμερικής), ένα τέταρτο αεροσκάφος, το οποίο μετά την
απογείωση καταλήφθηκε από αεροπειρατές συντρίβεται νότια από το
Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνιας. Τα θύματα είναι χιλιάδες.Ο ύποπτος – και για
τους Αμερικανούς ο ένοχος – για την οργάνωση και χρηματοδότηση του
καλοσχεδιασμένου αυτού τρομοκρατικού χτυπήματος εναντίον των Η.Π.Α. είναι ο
Οσάμα Μπιν Λάντεν.
• 2013 έως σήμερα (ISIS)
Ιδιαίτερη αναφορά στην ιστορική αναδρομή θα πρέπει να κατέχει και το ISIS
(Islamic State of Iraq and Syria) το οποίο επίσημα ιδρύθηκε την 20 Απριλίου 2013.
Ο ακριβείς αριθμός των θυμάτων του Χαλιφάτου στο βωμό της τρομοκρατίας δεν
είναι δυνατόν να προσδιοριστεί. Για το μέγεθος των «επιχειρήσεων» μπορούμε να
αναφέρουμε ότι οι ομάδες των τζιχατιστών σκότωσαν 5.042 ανθρώπους τον
Νοέμβριο 2014, κάτι που αποδεικνύει ότι τα κινήματα αυτά είναι «πιο ισχυρά από
ποτέ», σύμφωνα με μια βρετανική έρευνα που δημοσιοποιήθηκε.
Το Ιράκ κατέχει το θλιβερό ρεκόρ των θυμάτων και ακολουθούν η Νιγηρία, το
Αφγανιστάν και η Συρία, όπως αναφέρει η έρευνα που διενεργήθηκε από κοινού
από το BBC World Service και το κέντρο έρευνας για τη ριζοσπαστικοποίηση του
Κινγκς Κόλετζ του Λονδίνου (ICRS).
Συνολικά καταγράφηκαν 664 επιθέσεις. Δεκαέξι διαφορετικές ομάδες τζιχαντιστών
ανέλαβαν την ευθύνη για τις επιθέσεις αυτές ή θεωρήθηκαν υπεύθυνες, το 60% εκ
των οποίων δεν έχει καμία σχέση με την αλ Κάιντα, την τρομοκρατική οργάνωση
που πριν μερικά χρόνια θεωρούνταν ο μεγαλύτερος εχθρός της διεθνούς
κοινότητας, υπογράμμισε η έρευνα.
Σχεδόν οι μισές επιθέσεις, το 44%, ήταν έργο του Ισλαμικού Κράτους που δρα
κυρίως στη Συρία και το Ιράκ. Η οργάνωση αυτή ευθύνεται για 2.206 θανάτους σε
308 επιθέσεις.
Η οργάνωση Μπόκο Χαράμ στη Νιγηρία είναι στη δεύτερη θέση με 801 νεκρούς σε
30 επιθέσεις.
Οι αριθμοί αυτοί είναι «εκπληκτικοί αν σκεφτεί κανείς ότι πριν τρία χρόνια ο δυτικός
κόσμος είχε πει “έχει τελειώσει. Η Αλ Κάιντα βρίσκεται σε παρακμή, είναι νεκρή,
την έχουμε κερδίσει στρατηγικά”», σχολίασε ο Πέτερ Νόιμαν, ερευνητής του Κινγκς
Κόλετζ.
«Όλος ο κόσμος πίστευε ότι η Αραβική Άνοιξη θα φέρει την ελευθερία και τη
δημοκρατία. Τώρα έχουμε ένα τζιχαντιστικό κίνημα σε μέρη του κόσμου όπου δεν
μπορούσαμε ποτέ να σκεφτούμε ότι θα εμφανιζόταν» τέτοιο, πρόσθεσε ο Νόιμαν.
Λίγες ημέρες μετά την είδηση ότι τουλάχιστον 90 Ασσύριοι Χριστιανοί έχουν πέσει
θύματα απαγωγής από τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία,
οργάνωση αναφέρει πως ο αριθμός των απαχθέντων αγγίζει τους 285 (Φεβ.2015).
Μάλιστα, λέγεται πως ανάμεσα στα θύματα υπάρχουν γυναίκες, ηλικιωμένοι και
παιδιά, ενώ πέρασαν στα χέρια των τρομοκρατών μετά την εισβολή τους σε
διαφορετικά χωριά στην Συρία.
Μπορεί το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που έχει την έδρα
του στη Μεγάλη Βρετανία να υπολογίζει τους απαχθέντες στους 90 και το Εθνικό
Συριακό Συμβούλιο της Συρίας να εκτιμά πως πρόκειται για 150 θύματα, όμως, ο
Αφράμ Γιακούμπ από την Ομοσπονδία Ασσυρίων της Σουηδίας υποστηρίζει ότι
τουλάχιστον 285 είναι όσοι έχουν απαχθεί.
Μάλιστα, το μέλος της ομοσπονδίας επισημαίνει πως οι 156 προέρχονται από το
χωριό Ταλ Σαμράν.
«Είναι φιλειρηνικά χωριά και δεν σχετίζονται με τις μάχες», δήλωσε ο Νασίρ Χαζ
Μαχμούντ, Κούρδος αξιωματούχος στο πρακτορείο Reuters.
Η πιο πρόσφατη μεγάλης απηχήσεις στον Δυτικό κόσμο έλαβε χώρα την 7
Ιανουαρίου 2015 όταν ολιγομελής ομάδα ενόπλων επιτέθηκε στα γραφεία του
σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo στο Παρίσι της Γαλλίας.
Ο απολογισμός της επίθεσης ήταν 12 νεκροί (ανάμεσά τους δύο νεκροί
αστυνομικοί) και επτά τραυματίες.
Την επίθεση ακολούθησε ενεργοποίηση του αντιτρομοκρατικού σχεδίου Plan
Vigipirate. Οι δράστες πραγματοποίησαν την επίθεση ανοίγοντας πυρ και
κραυγάζοντας την φράση "Αλλάχ Ακμπάρ", δηλαδή ο Θεός είναι μεγάλος, στο
όνομα του προφήτη του Ισλάμ.
Μεταξύ των νεκρών είναι οι σκιτσογράφοι Charb, Cabu, Tignous, και Wolinski,
καθώς και ο οικονομολόγος Μπερνάρ Μαρίς. Η επίθεση είναι η πλέον πολύνεκρη
στη Γαλλία μετά από αυτή στο τραίνο της γραμμής Στρασμπούρ-Παρίσι στις 18
Ιουνίου 1961 με 28 νεκρούς κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Αλγερίας.
Ο πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ χαρακτήρισε την επίθεση τρομοκρατική
και πράξη ακραίας βαρβαρότητας. Από την πλευρά του το Ισλαμικό Κράτος
χαρακτήρισε τούς δύο τρομοκράτες ήρωες.
Αίτια Τρομοκρατίας
Από το παραπάνω χρονολόγιο της βίας, μπορούμε να βγάλουμε
συμπεράσματα για τους λόγους για τους οποίους οι τρομοκράτες προέβησαν στις
τρομοκρατικές πράξεις. Βλέπουμε ότι σε γενικές γραμμές οι τρομοκράτες δρουν με
σκοπό την επίτευξη σκοπών που δεν μπορούν – ή είναι πολύ δύσκολο – να
υλοποιηθούν με τα νόμιμα κάθε φορά μέσα, όποιου κατεστημένου και
οποιασδήποτε μορφής κι αν είναι αυτά. Πολλές φορές υλοποιούν απλά το στόχο
τους, όπως έγινε με τη δολοφονία του βασιλιά της Ιταλίας Ουμπέρτο Ι. στις αρχές
του αιώνα, κι άλλες φορές – ίσως τις περισσότερες – υλοποιούν μέρος του στόχου
τους με κάποια δολοφονία ή καταστροφή, αλλά έτσι στοχεύουν και να
προκαλέσουν τον τρόμο, για να πιέσουν κάποια αλλαγή του κατεστημένου, όπως
οι δολοφονίες Άγγλων αξιωματούχων από ισραηλινούς τρομοκράτες. Αυτές, όπως
είδαμε σταμάτησαν μετά τη δημιουργία του Κράτους του Ισραήλ στα τέλη της
δεκαετίας του ’50, ενώ μετά από μια πενταετία ξεκίνησαν οι επιθέσεις των
Παλαιστινίων κατά των Ισραηλινών, που κορυφώνονται στις μέρες μας και που
αποσκοπούν στην πρόκληση τρόμου και επιβολή πιέσεων προς όλους τους
Κρατικούς και διεθνείς φορείς είτε για τη δημιουργία του Παλαιστινιακού Κράτους,
είτε ως διαμαρτυρία είτε πολλές φορές ως πολεμικές ενέργειες κατά του Κράτους
του Ισραήλ και της προέλευσής του.
Πολλές φορές τα αίτια είναι η αποικιοκρατία, ο ρατσισμός, η ξένη κατοχή και το
apartheid. Από την άλλη όμως, όπως υποστήριζαν οι Αναπτυσσόμενοι και
Ανατολικοί στη δεκαετία του ’70, κρύβονταν πολλά συμφέροντα πίσω από κάποιες
επιθέσεις με σκοπό την επιβολή και διατήρηση κάποιου κατεστημένου από
παρακρατικές ομάδες, την οποία και ονόμαζαν “κρατική τρομοκρατία”.
Βλέπουμε λοιπόν ότι σε όλες σχεδόν τις επιθέσεις, η γενική αιτία ήταν να
υλοποιηθούν κάποιοι στόχοι ή να εκφραστεί διαμαρτυρία για την αλλαγή του
κατεστημένου δια του εκφοβισμού.
Έχει εμφανισθεί με διάφορες μορφές, όπως αντάρτικο των πόλεων,
εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο, ιερός πόλεμος, πάντοτε όμως είχε ως απώτερο
σκοπό την προσβολή της ύπαρξης και της λειτουργίας της πολιτείας,
χρησιμοποιώντας την ένοπλη βία ως μοναδικό μέσο διεξόδου από την καταπίεση
της. Λειτουργεί παρασιτικά και κυρίως σε δημοκρατικές πολιτείες, όπου όταν οι
δημοκρατικοί θεσμοί δεν λειτουργούν για την ενίσχυση της ποιότητας της
δημοκρατίας αλλά ως αυτοσκοπός της, βρίσκει πρόσφορο έδαφος για δράση.
Η άποψη των ίδιων των τρομοκρατών – το παράδοξο αλλά και μεγαλειώδες
είναι ότι σε μια δημοκρατία ακόμα και ο τρομοκράτης δικαιούται να έχει άποψη –
είναι πως η βία που παράγουν είναι η απάντηση στη βία του κράτους.
Η «επανάσταση» που αποβλέπει στην αναμόρφωση της κοινωνίας βασίζεται σε
ένα γεγονός αναμφισβήτητο και πρωταρχικής σημασίας. Στο ότι η κοινωνική ζωή
διέπεται από μια βαθιά ανισότητα και αδικία. Αυτή εμφανίζεται με διάφορες
μορφές, όπως με τη φτώχεια των πολλών και των πλούτο των λίγων, την
ανυπαρξία ελευθερίας και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την
καταπίεση και τον εξανδραποδισμό του ανθρώπου από τα κάθε λογής τυραννικά
καθεστώτα κ.α.
Για τον G.Sorrel, πολέμιο του φιλελεύθερου και δημοκρατικού συστήματος,
η βία είναι το ύψιστο πάθος, η μόνη δημιουργός δύναμη της ιστορίας, η εξ ορισμού
παράλογη και γι αυτό ακριβώς αυθεντική και γνήσια, μια πρωταρχική έκφραση της
ζωής που δεν έχει ανάγκη έγκρισης από το δίκαιο ή το ιδανικό.
Σαν φαινόμενο το οποίο πηγάζει από τον κοινωνικό ιστό και σαφώς
κατευθύνεται εναντίον του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα κοινωνικό
φαινόμενο το οποίο εκφράζεται με την ακραία αντίδραση στο πολιτικό γίγνεσθαι.
Αναμφισβήτητα όμως είναι και μια εκ των πλέον σύγχρονων μορφών πολέμου,
διότι όπως θα δούμε στα κεφάλαια που ακολουθούν, η πλειονότητα των
τρομοκρατικών ενεργειών που συντελούνται σήμερα έχουν όλα τα χαρακτηριστικά
των σύγχρονων πολεμικών επιχειρήσεων. Αν και όταν χρησιμοποιούμε τον όρο
πόλεμος έρχεται στον νου μας η εικόνα δύο εξοπλισμένων αντιπάλων, οι οποίοι
μάχονται ο ένας απέναντι στον άλλο, εντούτοις αναλύοντας μία τρομοκρατική
ενέργεια θα συναντήσουμε την εφαρμογή του συνόλου των αρχών του πολέμου
και του στρατιωτικού ελιγμού.
Αυτή η ιδιάζουσα μορφή κοινωνικού συναγερμού και αντίδρασης ενάντια
στο πολιτικό περιβάλλον γίνεται ολοένα και περισσότερο υπόθεση ολιγότερων οι
οποίοι έχοντας πρόσβαση πλέον ακόμα και σε σύγχρονα οπλικά συστήματα και
εκμεταλλευόμενοι τις τεχνολογικές εξελίξεις, είναι δυνατόν να αναγάγουν την
τρομοκρατική δράση στον πόλεμο του μέλλοντος.
Μορφές της Τρομοκρατίας
• Ιδεολογική (κομματική τρομοκρατία)
1. Ακροαριστερή τρομοκρατία
Η «αριστερή τρομοκρατία» είναι κατά κανόνα ατομική και εντάσσεται στη
στρατηγική της επαναστατικής ανατροπής των καθεστώτων. Είναι μία από τις
μεθόδους της επαναστατικής πάλης και δεν είναι αυτοσκοπός. Οι θιασώτες της
θεωρούσαν ότι η εκτέλεση προσώπων που συμβολίζουν την εξουσία, την
εκμετάλλευση ή την καταπίεση μπορεί να λειτουργήσει σαν καταλύτης, να
ενθαρρύνει τις λαϊκές μάζες και να τις εξωθήσει προς την κατεύθυνση της μαζικής
εξέγερσης. Οι προσδοκίες αυτές ποτέ δεν δικαιώθηκαν από τα γεγονότα, αλλά
διατήρησαν την ακτινοβολία τους για πολλές δεκαετίες.
Η «αριστερή τρομοκρατία» έχει συγκεκριμένο στόχο και ενδιαφέρεται πολύ για
την απήχηση που θα έχει η ενέργειά της στην κοινή γνώμη, αφού-θεωρητικά
τουλάχιστον- από τη συναίνεση του λαού αντλεί τη νομιμοποίηση της στο
ιδεολογικό- ηθικό και στο πολιτικό επίπεδο. Γι ́ αυτό το λόγο, όχι μόνο καταδικάζει
την τυφλή βία, αλλά και προσέχει να μην πλήξει αθώους. Υπάρχουν, βεβαίως , και
αρκετές περιπτώσεις, που βρήκαν το θάνατο αθώοι, αλλά αυτό δεν συνέβη από
πρόθεση.
Το ενδιαφέρον να μην πληγούν αθώοι πηγάζει όχι τόσο από την ηθική
αντίληψη για την αξία της ανθρώπινης ζωής όσο από την ιδεολογία και την
πολιτική στρατηγική της «αριστερής τρομοκρατίας». Οι οργανώσεις αυτές
επιζητούν την επιδοκιμασία των λαϊκών τάξεων, γιατί θεωρητικά όχι μόνο
απευθύνονται σ’ αυτές, αλλά ενεργούν εξ ονόματός τους.
2. Ακροδεξιά τρομοκρατία
Την ίδια περίοδο έχουμε δείγματα γραφής και της «ακροδεξιάς τρομοκρατίας»,
με πιο χαρακτηριστικό την έκρηξη βόμβας στο σιδηροδρομικό σταθμό της
Μπολόνια. Η τυφλή βία εντάσσεται στη λεγόμενη στρατηγική της έντασης, που ο
στόχος της είναι πολλαπλός: Πρώτον, να εκφοβίσει τους πολίτες και να ενισχύσει
την τάση ιδιωτικοποίησης, δεύτερον να συκοφαντήσει πολιτικά την Αριστερά και
τρίτον να εξωθήσει τις κυβερνήσεις να λάβουν αυταρχικά μέτρα. Τη μέθοδο της
προβοκάτσιας έχουν χρησιμοποιήσει πολλές φορές όχι μόνο δικτατορικά
καθεστώτα, αλλά και παρακρατικές ή ακροδεξιές οργανώσεις σε δημοκρατικές
χώρες. Ο εμπρησμός του Ράιχσταγκ από τους ναζί είναι ένα από τα πολλά
παραδείγματα. Η πολύνεκρη έκρηξη που είχε ως δράστη τον ακροδεξιό Τίμοθι
Μακβέι είναι μία ιδιάζουσα περίπτωση τυφλής «ακροδεξιάς τρομοκρατίας»,
δεδομένου ότι δεν φαίνεται να εντάσσεται σε συγκεκριμένο πολιτικό σχέδιο.
• Τρομοκρατία “εθνικοαπελευθερωτικού” χαρακτήρα
Στην κορυφή του καταλόγου οργανώσεων εθνοτικού χαρακτήρα, βρίσκονται οι
Παλαιστίνιοι, αλλά στον ίδιο κατάλογο είναι και το εβραϊκό Λικούντ του Μεναχέμ
Μπέγκιν, που πραγματοποίησε πολλές αιματηρές βομβιστικές επιθέσεις εναντίον
των Βρετανών πριν ιδρυθεί το κράτος του Ισραήλ. Στην ίδια κατηγορία ανήκουν ο
ιρλανδικός IRA, η βασκική ΕΤΑ, το αυτονομιστικό κίνημα της Κορσικής κ.α.
Υπάρχει και μια κατηγορία εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων που
στηρίχθηκαν στην κλασική ανταρτική δράση, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις
κατέφυγαν επιλεκτικά και σε τρομοκρατικές ενέργειες. Παλιότερα ήταν οι
Σαντινίστας στη Νικαράγουα, το Φαραμπούτο Μαρτί στο Σαλβαδόρ, αργότερα το
κουρδικό ΡΚΚ στην Τουρκία, οι Τσετσένοι και άλλα αποσχιστικά κινήματα στον
Καύκασο και προσφάτως, ο αλβανικός UCK στο Κοσσυφοπέδιο και στην ΠΓΔΜ
είναι μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα. Το εάν ορισμένα εξ αυτών έχουν
χαρακτηρισθεί τρομοκρατικές οργανώσεις και άλλα μαχητές της ελευθερίας
εξαρτάται αποκλειστικώς και μόνον από τις πολιτικές σκοπιμότητες των Ηνωμένων
Πολιτειών, οι οποίες και κάνουν τις σχετικές ταξινομήσεις.
• ”Κρατική” τρομοκρατία
Παρ’ ότι συνήθως η επίσημη εκδοχή για το τρομοκρατικό φαινόμενο δεν
συμπεριλαμβάνει την κρατική τρομοκρατία, αυτή αποτελεί ένα σημαντικότατο
σκέλος. Δεν είναι μόνον οι προβοκάτσιες για την καλλιέργεια κλίματος και τη
συκοφάντηση των εσωτερικών αντιπάλων. Είναι και η προσφυγή σε τρομοκρατικές
μεθόδους για την εξουδετέρωση ανταρτικού πόλεων ή αποσχιστικών κινημάτων.
Η πιο ωμή και ευθέως ομολογημένη περίπτωση κρατικής τρομοκρατίας είναι
αυτή που ασκεί το Ισραήλ εναντίον των Παλαιστίνιων. Κάνοντας μια σύντομη
ιστορική αναδρομή θα θυμηθούμε, ότι πριν από τη διαμόρφωση των κρατών στην
περιοχή της Παλαιστίνης είχαν εμφανισθεί αυτονομιστικά κινήματα που είχαν
χαρακτηρισθεί τρομοκρατικά, γιατί έκαναν χρήση βίας.
Τα κινήματα αυτά αποτελούνταν από Εβραίους της αυτονομιστικής οργάνωσης
Λικούντ του Μεναχεμ Μπεγκίν5 και είχαν ως στόχο Βρετανούς υπηκόους.
Σταδιακά, στη δράση αυτή των Ισραηλινών αντέδρασαν οι Άραβες της
περιοχής, ασκώντας ανάλογη βία. Η δικαιολογητική βάση της βίας αυτής
επικεντρωνόταν στην αντίληψη ότι “Η δημιουργία του Ισραήλ και η μεγάλη
αμερικανική οικονομική βοήθεια που λάμβανε αυτή η χώρα, ήταν η συνέχεια της
δυτικής αποικιοκρατίας και της νεοαποικιοκρατικής πολιτικής”.6
Στη δεκαετία του 1980,στις ΗΠΑ κυριαρχεί ο Ρόναλντ Ρήγκαν, ο οποίος
ανήγαγε την τρομοκρατία σε πρώτο θέμα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Η
πρώτη λίστα των κρατών-τρομοκρατών έρχεται στη δημοσιότητα και εν μέρει
επιτυγχάνεται μια μεγάλη προβολή των αμερικανικών θέσεων περί τρομοκρατίας
και των δεινών που θα προκύψουν σε περίπτωση που δε θα υπάρξει διεθνής
κινητοποίηση.
5 Τρομοκρατική οργάνωση η οποία έγινε επίσημο πολιτικό κόμμα, νομιμοποιήθηκε και συμμετείχε στην κυβέρνηση.
6 Menahem Begin, “The Revolt”, στο Μ. ΜΠΟΤΣΗ «Ζητήματα Ασφάλειας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων», εκδ. Παπαζήση,
σελ. 79.
• ”Θρησκευτική” τρομοκρατία
«Οι άνθρωποι που γίνονται μάρτυρες δεν το κάνουν αυτό επειδή είναι
απεγνωσμένοι. Το κάνουν γιατί θέλουν να είναι πιστοί στην εσωτερική τους ανάγκη,
υπακούουν σε μια αίσθηση αποστολής. Γι’ αυτό δεν πρόκειται γι’ αυτοκτονία... Οι
μάρτυρες είναι το πιο αξιοσέβαστο φαινόμενο σε όλη την ιστορία...» κ. Μαχμούντ
Αλ Ζαχάρ, πολιτικός ηγέτης της Χαμάς
«Οι θρησκευτικές απόψεις, όμως, παραμένουν πάντα στο απυρόβλητο ακόμη
και από τους άθεους. Αν ο θάνατος θεωρηθεί τελειωτικός, κάποιος ορθολογικά
πράτων θα έχει υψηλή εκτίμηση στη ζωή του και θα διστάσει να την θέσει σε
κίνδυνο. Αυτό κάνει τον κόσμο ασφαλέστερο μέρος, όπως κι ένα αεροπλάνο είναι
πιο ασφαλές αν ο αεροπειρατής θέλει να επιβιώσει. Στο άλλο άκρο, αν ένας ικανός
αριθμός ανθρώπων πεισθούν από τους ιερείς τους, ότι ο μαρτυρικός θάνατος είναι
αντίστοιχο με το πάτημα ενός κουμπιού που θα μας στείλει σε ένα άλλο σύμπαν,
τότε ο κόσμος γίνεται εξαιρετικά επικίνδυνο μέρος. Ειδικά αν αυτοί οι άνθρωποι
πιστέψουν ότι το άλλο σύμπαν είναι μια παραδεισένια διαφυγή από τα προβλήματα
του πραγματικού κόσμου... » κ. Ρίτσαρντ Ντόκινς
Υπάρχει θρησκευτική τρομοκρατία, άσχετα αν αναδεικνύει πολιτικά
αιτήματα. Μπορεί δηλαδή οι Τσετσένοι στο θέατρο της Μόσχας να ζητούσαν
απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων από τον Καύκασο, οι μαρτυρίες όμως λένε
ότι οι μαυροφορούσες αντάρτισσες δήλωναν «χαρούμενες επειδή θα πεθάνουν και
θα καταλήξουν στην αγκαλιά του Αλλάχ». Από τη στιγμή που ένας παίκτης του
πολιτικού παιγνίου βάζει μεταθανάτιους στόχους, κανένας πολιτικός συμβιβασμός
δεν του είναι αρκετός. Ακόμη κι αν ικανοποιηθούν τα δίκαια ή άδικα πολιτικά
αιτήματα που έχει ως βιτρίνα ο ισλαμικός φονταμενταλισμός (δίκαιη λύση στο
Παλαιστινιακό, απόσυρση Ρώσων από την Τσετσενία, απόσυρση Αμερικανών που
σταθμεύουν στον Κόλπο κ.λ.π.), οι θεοκράτες που ελέγχουν αυτά τα κινήματα δεν
μπορούν να σταματήσουν εκεί. Στόχος είναι η κατ’ αυτούς θεϊκή επιταγή υπόταξης
των απίστων στο νόμο του Ισλάμ. Από την στιγμή που κάποιος βάζει το Θεό στην
πολιτική κανένας ορθολογισμός, κανένας συμβιβασμός, καμία πολιτική λύση δεν
είναι νοητή. «Ο Ισλαμικός φονταμενταλισμός έχει παγκόσμιες φιλοδοξίες: την
υποταγή του κόσμου στο ολοκληρωτικό σύστημα της Σαρίας, ένα φασιστικό
σύστημα που σχεδιάστηκε για να ελέγχει όλες τις πράξεις των ατόμων», έγραψε ο
πρόεδρος του «Ινστιτούτου για την εκκοσμίκευση της Ισλαμικής Κοινωνίας» Ιμπ
Γουαράκ.
Το γεγονός ότι η τρομοκρατία του φονταμενταλιστικού Ισλάμ είναι
θρησκευτική σημαίνει ότι στις δυτικές κοινωνίες δεν υπάρχουν άμαχοι αλλά μόνο
άπιστοι. Δυνάμει στόχος είναι οποιοσδήποτε δεν ασπάζεται τις επιταγές της
θρησκείας
Από τη στιγμή που έχουμε να κάνουμε με θρησκευτική τρομοκρατία ο η
ανθρώπινη ζωή είναι επουσιώδης λεπτομέρεια. Πολύ δε περισσότερο – κι αυτό την
κάνει εξαιρετικά επικίνδυνη – η ζωή των ίδιων των τρομοκρατών.
Η αναζήτηση των αιτίων και η προσπάθεια ερμηνείας των αποτελεί
υποχρέωση της διεθνούς κοινότητας και των επί μέρους κρατών, ώστε να
προταχθεί η στρατηγική της αντιμετωπίσεως του διεθνούς προβλήματος και η
συλλογική προσπάθεια καταστολής του φαινομένου της τρομοκρατίας 1.
Η ανισομερής οικονομικής ανάπτυξη και συμμετοχή στα διεθνή δρώμενα και το
έλλειμα εκδημοκρατισμού και χρηστής και αποτελεσματικής διακυβερνήσεως σε
πολλές υπανάπτυκτες και αναπτυσσόμενες χώρες και μάλιστα ανεξάρτητα από τον
φυσικό τους πλούτο, επιβάλλει τη μετατόπιση του διακυβεύματος των διεθνών
σχέσεων στον άξονα Βορρά – Νότου. Το ίδιο ισχύει και εντός των κρατών, όπου,
σε ορισμένα, το λεγόμενο «όριο της φτώχειας» καλύπτει μεγάλο ποσοστό του
πληθυσμού τους.
Περιφερειακές συγκρούσεις, όπως π.χ. το Παλαιστινιακό, που δεν
νομιμοποιούν, βεβαίως, ούτε είναι η πραγματική αιτία των τρομοκρατικών
κτυπημάτων, επιβαρύνουν το κλίμα, φανατίζουν τις μάζες και δημιουργούν
συνθήκες για την στρατολόγηση τρομοκρατών.
Η διάλυση της Ενώσεως Σοσιαλιστικών Σοβιετικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) και
του Συμφώνου της Βαρσοβίας (ΣΒ) αποδέσμευσε εθνικιστικές τάσεις ανεξαρτησίας
σε πολλές περιοχές, πέραν των εν εξελίξει παγκοσμίως. Στη συγκεκριμένη
περίπτωση οι ανταγωνισμοί, γεωστρατηγικοί και γεωοικονομικοί, για την
παραγωγή, μεταφορά και εν γένει εκμετάλλευση των πηγών ενεργείας του
Καυκάσου και της Κασπίας, περιπλέκουν έτι περισσότερο την κατάσταση στην
περιοχή.
Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός κατά πάσης νεωτερικής ερμηνείας του Ισλάμ,
όπως π.χ. η δημοκρατική διακυβέρνηση ισλαμικής χώρας, και κατά του δυτικού
πολιτισμού, που επηρέασε ή επέβαλε και επηρεάζει τέτοιες εξελίξεις, από μακρού
αποτελεί βασική αιτία προκλήσεως και οργανώσεως της «ισλαμικής
τρομοκρατίας». Αυτή είναι είτε ανεξάρτητα είτε καθεστωτικά-κρατικά
υποστηριζόμενη για δράση εντός των ισλαμικών χωρών ή εκτός αυτών κατά των
δυτικών κοινωνιών. Όσον αφορά την οικονομική διάσταση αυτού του είδους της
βίας, η οικονομική εξαθλίωση και φτώχεια, τα απολυταρχικά καθεστώτα και οι
δικτατορίες της μιας ή άλλης παραλαγής ή «επαναστατικά κινήματα» στον ισλαμικό
κόσμο επιτείνουν το φαινόμενο. Ο Μπιν Λάντεν και η Αλ-Κάϊντα προσβλέπουν
στην ανόρθωση του αραβικού και ισλαμικού κόσμου, μέσω της επιστροφής στη
μεσαιωνική «καθαρότητά» του.
Ο ιστορικός αντιδυτικισμός, που αναπτύχθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες της
αποικιοκρατίας και οπωσδήποτε ορισμένες κρίσιμες πολιτικές επιλογές των ΗΠΑ
και της Δύσεως, συνολικά – Μεσανατολικό, χρηματοδότηση και εκμετάλλευση
εξτρεμιστικών οργανώσεων για ίδιους σκοπούς κ.λ.π. – σε συνδυασμό ή
ανεξάρτητα με τον ισλαμικό φονταμενταλισμό, διαμορφώνουν την ψυχολογία του
«καμικάζι (αυτόχειρα) τρομοκράτη» και του αυταρχικού και επιθετικού «ηγέτου» και
τα σύνδρομά του, που οι τοπικές κοινωνίες αναδεικνύουν ή ανέχονται.
Πάσης μορφής εκκρεμούντα παγκόσμια και περιφερειακά προβλήματα, π.χ.
προστασία περιβάλλοντος, διεθνές εμπόριο, υπόθεση του Διεθνούς Ποινικού
Δικαστηρίου, υποστήριξη κάθε λογής αυταρχικών καθεστώτων κ.λ.π. εμπεδώνουν
το αίσθημα της αδικίας.
Στη δεκαετία του ’70 και λιγότερο του ’80 η ευρωπαϊκή τρομοκρατία απειλούσε
τα θεμέλια των κοινοβουλευτικών καθεστώτων της Δυτικής Ευρώπης. Τα «κράτη-
υποστηρικτές» και οι «ενδιάμεσες» διεθνείς τρομοκρατικές οργανώσεις, που τους
παρείχαν εκπαίδευση και μέσα, μας είναι σήμερα γνωστά. Κράτη του ΣΒ, Λιβύη,
Λίβανος, Συρία, Ιράν, Ν. Υεμένη, Κούβα, Νικαράγουα ̇ οργανώσεις όπως PLO, AL
FATAH κ.α. Η διάλυση του ΣΒ έδωσε τέλος στη δράση των ευρωπαϊκών
τρομοκρατικών οργανώσεων, που ήδη είχαν αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά,
πλην IRA και ΕΤΑ, που έχουν άλλους στόχους.
_Ισλαμική Τρομοκρατία
Αφήσαμε τελευταία την «ισλαμική τρομοκρατία», που σε αυτές τις μέρες
βρίσκεται στο κέντρο του ενδιαφέροντος.
Η εξάπλωση, η επέκταση και η ένταση του ισλαμικού εξτρεμισμού στη Μέση
Ανατολή, αποτέλεσαν και αποτελούν αντικείμενο ανάλυσης, μελέτης και
περίσκεψης πολλών επιστημόνων, όπως και κυβερνήσεων.
Ο ισλαμισμός θεωρείται ως η θρησκεία με τη μεγαλύτερη εξάπλωση, ειδικά τα
τελευταία χρόνια.7 Το ένα πέμπτο του παγκόσμιου πληθυσμού ασπάζεται και
ακολουθεί τα διδάγματα του Ισλάμ, οι πιστοί του δε ζουν μόνο στην περιοχή της Μ.
Ανατολής. Η Κίνα έχει τρεις φορές περισσότερους μουσουλμάνους από τη
Σαουδική Αραβία,8 όσο δε για τις ΗΠΑ, ο ισλαμισμός θεωρείται ως η θρησκεία με
τον ταχύτερο ρυθμό εξάπλωσης.9
Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός προσέδωσε πολιτική χροιά στη θρησκεία. Όταν
το 1928 ο Χασάν αλ-Μπάνα ίδρυσε τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο,
η προσπάθεια εστιάστηκε στην “κρίση ταυτότητας”, που ήταν αποτέλεσμα της
αποικιοκρατίας και στη στροφή στο παρελθόν για την ανακάλυψη του χαμένου
εαυτού.10
7 Council on American Islamic Relations, Press Release, 14 june, 1995, σελ. 3 στο Μ. ΜΠΟΤΣΗ, Ζητήματα
Ασφάλειας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων, Παπαζήση,1999.
8 Medd R. and Goldstein F., “International Terrorism on the Eve of the New Millennium”, Studies in Conflict and
Terrorism, Vol. 20, No. 3, July-September 1997,στο Μ. ΜΠΟΤΣΗ «Ζητήματα Ασφάλειας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων», εκδ.
Παπαζήση, σελ. 99.
9 Το ίδιο με το προηγούμενο σελ. 100.
10 Laqueur W., The Age of Terrorism, Little Brown and Co, Boston, 1987 στο Μ. ΜΠΟΤΣΗ «Ζητήματα Ασφάλειας στη
Νέα Τάξη Πραγμάτων», εκδ. Παπαζήση, σελ. 102.
Η απήχηση της ιδεολογίας που είχε αφετηρία τη θρησκεία υπήρξε άμεση. Τα
κοινωνικά σύνολα, που δεν έχουν εκ των πραγμάτων την ικανότητα αξιολόγησης
των οικονομικών συστημάτων προσχώρησαν ταχύτατα στην ιδεολογία “Το Ισλάμ
είναι η λύση”, που έδινε την υπόσχεση μιας δικαιότερης κατανομής του εθνικού
πλούτου και της ισότητας στην κατάσταση διαβίωσης των εξαθλιωμένων κατοίκων
της Μ. Ανατολής.
Η θρησκευτική βία είναι περισσότερο ολέθρια από την πολιτική.
Έχει αποδειχθεί ότι η βία που εκπορεύεται από θρησκευτικά ελατήρια προκαλεί
μεγαλύτερες απώλειες ανθρώπινων ζωών, από αυτή που ασκείται από πολιτικές
οργανώσεις βίας. Η θρησκευτική τρομοκρατία είναι υπεύθυνη για το 8% των
ενεργειών βίας μεταξύ των ετών 1982 – 1989, ταυτόχρονα είναι υπεύθυνη για το
30% των θανάτων.11
• Κατηγοριοποίηση
Ένας επίσης τρόπος κατηγοριοποίησης της τρομοκρατίας θα μπορούσε να
είναι ο βάση του οπλισμού και το πεδίο εφαρμογής της. Με το ποιο πάνω σκεπτικό
διακρίνουμε την:
Βιολογική Τρομοκρατία.
Είναι η χρησιμοποίηση μεταδοτικών μικροοργανισμών, τοξινών και
δηλητηρίων που προκαλούν βλάβες στον ανθρώπινο οργανισμό. Η πραγματική
απειλή δεν είναι αυτές καθαυτές οι βλάβες που προκαλούν σήμερα αλλά οι
"βελτιώσεις" που θα εξασφαλισθούν στο εγγύς μέλλον, λόγω της βιοτεχνικής
επανάστασης.
Χημική.
Σε αντίθεση με τα βιολογικά όπλα, οι χημικές ενώσεις που μπορούν να
χρησιμοποιηθούν σε μια τρομοκρατική ενέργεια έχουν μικρότερη εξάπλωση που
εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες και τη
διαμόρφωση του περιβάλλοντος.Επειδή πολλές από τις χημικές ουσίες είναι
άχρωμες και άοσμες και η επίδρασή τους μπορεί να καθυστερήσει να εμφανισθεί η
καταστροφική δυνατότητα προκαλεί τις ίδιες ανησυχίες με εκείνες που εγείρουν τα
βιολογικά όπλα.
Πυρηνική Τρομοκρατία.
Αυτή μπορεί να εκδηλωθεί με μια πολλαπλότητα μορφών που κάθε μια
εξαρτάται από μια σειρά από παράγοντες, όπως η πυροδότηση μιας πυρηνικής
βόμβας, η δολιοφθορά σε εργοστάσιο παραγωγής πυρηνικής ενέργειας και η
πρόκληση πυρηνικής μόλυνσης χωρίς να μεσολαβήσει πυρηνική έκρηξη.
Ενώ η κατασκευή μιας πυρηνικής βόμβας απαιτούσε μέχρι πρόσφατα
επενδύσεις και εγκαταστάσεις που εθεωρείτο ότι μόνο λίγες χώρες μπορούσαν να
διαθέσουν, η ευκολία με την οποία σήμερα ένας επίδοξος τρομοκράτης με
11 Η έρευνα που διεξήγαγε η Rand στο St. Andrews University με τίτλο Chronology of International Terrorist Incidents,
για την περίοδο 1982-1989, κατέγραψε ότι οι τρομοκρατικές οργανώσεις των Σιϊτών διέπραξαν 247 πράξεις βίας, αλλά ήταν
υπεύθυνες για 1057 θανάτους.
κατάλληλες γνώσεις πυρηνικής τεχνολογίας μπορεί να ανακαλύψει πληροφορίες
που θα τον οδηγήσουν στην κατασκευή μιας πυρηνικής βόμβας είναι μεγάλη.
Ηλεκτρονική Τρομοκρατία ή Τρομοκρατία στο Διαδίκτυο.
Μέχρι πριν μερικά χρόνια η απειλή για τρομοκρατική δράση μέσω των Η/Υ
ανήκε στο επίπεδο της επιστημονικής φαντασίας. Η πραγματικότητα όμως ήλθε να
αλλάξει την αφελή όπως φαίνεται άποψη. Το πλήθος, η δύναμη και η
πολυπλοκότητα της σύνδεσης των Η/Υ που κάνουν εύκολη τη ζωή των ανθρώπων
σε μια χώρα της βιομηχανοποιημένης Δύσης, είναι τόσο μεγάλα και τόσο δεμένα
με τις υποδομές της πραγματικότητας ώστε ο ίδιος ο άνθρωπος να μη μπορεί να
αντιληφθεί τις επιπτώσεις ακόμη και μιας μικρής διαταραχής τους.
Οι επιθέσεις που έχουν συμβεί μέχρι τώρα στο παγκόσμιο σύστημα
υπολογιστών έχουν αντιμετωπισθεί ταχύτατα, είτε λόγω της περιορισμένης
έκτασης των στόχων τους, είτε γιατί μέχρι σήμερα η ψαλίδα ανάμεσα στην
τεχνογνωσία των εισβολέων και την τεχνογνωσία των φυλάκων του παραμένει
μικρή.Η τρομοκρατία συνεχίζει και θα συνεχίσει να κτυπά το διαδίκτυο που από
την ίδια του τη δομή επιτρέπει αυτές τις επιθέσεις. Οι μορφές της εντοπίζονται στη
διάβρωση, καταστροφή, υποκλοπή αρχείων και στην πρόκληση καταρρεύσεων σε
τμήματά του.
Τρομοκρατία με Συμβατικά Όπλα.
Η μέχρι τώρα δράση των διαφόρων τρομοκρατικών οργανώσεων
φανερώνει ότι υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις για απόκτηση και χρησιμοποίηση
συμβατικών μέσων (ρουκέτες, εκρηκτικά, πυροβόλα όπλα, χειροβομβίδες κ.λ.π.)
με σχετική ευκολία για προσβολή επιλεγμένων στόχων. Στρατιωτικές
εγκαταστάσεις είναι στόχοι που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τρομοκράτες που
επιδιώκουν την εξασφάλιση συμβατικών όπλων.
Δομή οργάνωση και λειτουργία τρομοκρατικών
οργανώσεων
Θα γίνει μια προσέγγιση της δομής, της οργάνωσης και
της λειτουργίας των τρομοκρατικών οργανώσεων λαμβάνοντας υπόψη τις γνώσεις
που έχουμε αποκτήσει μέχρι σήμερα για αυτές από μαρτυρίες μεταμελημένων
τρομοκρατών και από αναλύσεις ειδικών επιστημόνων, κυρίως κοινωνιολόγων.
Μια από τις σπουδαιότερες παραμέτρους ανάλυσης του φαινομένου είναι η
ανταπόκριση και η αποδοχή του φαινομένου από τις οργανωμένες κοινωνίες. Παρ’
όλο που στις ιδρυτικές τους διακηρύξεις οι τρομοκρατικές οργανώσεις διατείνονται
ότι πρεσβεύουν μια ευρεία κοινωνική εξέγερση, στην πράξη αποκλείουν την
ενεργοποίηση της κοινωνικής δομής, παρουσιάζοντας ένα εντελώς ολοκληρωτικό
πρόσωπο. Η χρήση βίας ως πολιτικής αντίδρασης εξ ορισμού δεν θα μπορούσε
παρά μόνο να καταδικασθεί από μια υγιή κοινωνία η οποία κατά αρχήν σέβεται την
ανθρώπινη ζωή.
Στις περισσότερες τρομοκρατικές οργανώσεις υπάρχουν σαφώς διακριτοί
ρόλοι μεταξύ των μελών τους, γεγονός που εξασφαλίζει την ασφάλεια αλλά και την
εύρυθμη λειτουργία τους. Συνήθως υπάρχει μια ηγετική ομάδα (ιδρυτικά μέλη ) η
οποία εγγυάται κατά αρχήν την ιδεολογική συνέπεια της οργάνωσης.
Στις ισλαμικές οργανώσεις μάλιστα πάντοτε υπάρχει ένας διακεκριμένος
θρησκευτικός ηγέτης η ταυτότητα του οποίου είναι γνωστή στη διεθνή κοινή γνώμη
π.χ. Os. Bin Laden, προσδίδοντας έτσι κύρος στην υπόσταση τους.
Η ομάδα αυτή είναι υπεύθυνη για την διαχείριση του < πολιτικού > λόγου
της οργάνωσης, την καθοδήγηση των νέων μελών, τις επαφές της οργάνωσης με
όλους τους συναφείς χώρους, και την επιλογή των στόχων. Τα μέλη της έχουν
πολύ υψηλό μορφωτικό επίπεδο και συνήθως είναι άτομα μέσης ή ανώτερης
κοινωνικής στάθμης. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι η ολιγαριθμότερη
ομάδα εντός της οργάνωσης.
Άλλη ομάδα είναι αυτή που έχει επιφορτιστεί με το καθαρά εκτελεστικό έργο
της οργάνωσης. Είναι άτομα τα οποία έχουν υποστεί μια εκτεταμένη εκπαίδευση
και είναι δυνατόν να είναι μόνιμα μέλη της ή να στρατολογούνται για εκτέλεση
συγκεκριμένων αποστολών.
Αξιοσημείωτο και βεβαίως ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι πλέον παρατηρείται
μια τεχνογνωσία σε ότι αφορά την χρήση προηγμένης τεχνολογίας όπλων, όπως
και βιολογικών – χημικών ουσιών π.χ. η τρομοκρατική ενέργεια στον υπόγειο
σιδηροδρομικό σταθμό του Τόκιο με την ουσία SARIN, από παραθρησκευτική
οργάνωση. Ένας πραγματικά μεγάλος εφιάλτης για την ανθρωπότητα θα είναι το
ενδεχόμενο ελέγχου από τρομοκράτες και πυρηνικών όπλων, αρκετά πιθανό
σενάριο μετά τα κρούσματα πυρηνικού λαθρεμπορίου που έχουν δει το τελευταίο
διάστημα το φως της δημοσιότητας, από χώρες της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ.
Συχνά υπάρχει και μία τρίτη ομάδα στους κόλπους των τρομοκρατικών
οργανώσεων η οποία είναι επιφορτισμένη με την εκτέλεση των δευτερευουσών
αποστολών και γενικά με την υποστήριξη από πλευράς Δ.Μ., όταν δεν θεωρείται
σκόπιμο να εκτεθούν σε περιττό κίνδυνο τα υπόλοιπα μέλη στα ίχνη των οποίων
ενδέχεται να έχουν βρεθεί οι διωκτικές αρχές.
Σε όλες τις βαθμίδες μιας τρομοκρατικής οργάνωσης τα κύρια
χαρακτηριστικά τους, είναι ο πολύ υψηλός βαθμός πειθαρχίας μεταξύ των μελών
της, γεγονός που δίνει την εντύπωση στα επιφορτισμένα με την καταστολή όργανα
αλλά και στην κοινή γνώμη, ότι πρόκειται για ομάδες με στρατιωτική διάρθρωση,
και βεβαίως η προσήλωση τους στον < σκοπό που αγιάζει τα μέσα > με ιδιαίτερο
φανατισμό.
Εκτός από κάποιες περιπτώσεις εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων στα
οποία υπάρχει κάποια σχετική κοινωνική αντιπροσώπευση π.χ. I.R.A., E.T.A. στις
περισσότερες τρομοκρατικές οργανώσεις υπάρχει ένα στεγανό περιβάλλον που
χαρακτηρίζεται από συνωμοτικότητα και το οποίο βεβαίως απεικονίζει την ισχνή
δυναμική που έχει το φαινόμενο μέσα στην κοινωνία. Μπορούμε να φανταστούμε
ότι ένα πλήθος ανθρώπων το οποίο έχει συναφείς απόψεις για την πολιτική
αντίδραση με κάποια τρομοκρατική οργάνωση σε καμία περίπτωση δεν θα
μπορούσε να στρατολογηθεί στο όνομα αυτής της αντίδρασης, στοιχείο που
δείχνει ότι η < βία ενάντια στη βία του κράτους > είναι υπόθεση των εξαιρετικά
μυημένων. Υπάρχει εν κατακλείδι μια αμφιμονοσήμαντη τάση απώθησης μεταξύ
τρομοκρατίας και κοινωνίας, η οποία αντικατοπτρίζεται τόσο στο εσωτερικό των
τρομοκρατικών οργανώσεων, όσο και της κοινωνίας.
Κάθε τρομοκρατική ενέργεια μπορεί κάλλιστα να χαρακτηρισθεί σαν μία
επιχείρηση η οποία περιλαμβάνει όλα τα στάδια της σχεδίασης και της εκτέλεσης
μιας στρατιωτικής αποστολής, και συνεπώς μπορεί να αξιολογηθεί ως επιτυχής
όταν έχει επιτευχθεί ο αντικειμενικός της σκοπός, που δεν είναι άλλος από την
βίαιη χειραγώγηση της κοινής γνώμης μέσω της διασποράς τρόμου. Απαραίτητη
προϋπόθεση επιτυχίας αυτής της αποστολής είναι η συλλογή, επεξεργασία και
εκμετάλλευση των πληροφοριών που αφορούν τον στόχο, καθ’ όλη τη διάρκεια
της επιχείρησης. Διαδικασία που ξεκινάει χρονικά συνήθως πολύ πριν το τελικό
στάδιο της εκτέλεσης, και αφορά από τις πιο σύνθετες γνώσεις ως τις πιο απλές
πληροφορίες για τον στόχο, πληροφορίες που εκτείνονται από την πιο σκοτεινή
πτυχή του παρελθόντος του ως τις πιο απλές καθημερινές του συνήθειες. Η
xρονική επιλογή σε αρκετές περιπτώσεις εκτέλεσης τρομοκρατικών ενεργειών π.χ.
ελλιπής φύλαξης του στόχου, η ακόμα και η επιλογή του στόχου π.χ. κεκαλυμμένη
ιδιότητα του, έχουν δημιουργήσει τεράστια ερωτηματικά στην κοινή γνώμη αλλά και
στις διωκτικές αρχές. Η έλλειψη αντίστοιχων πληροφοριών από τις κρατικές
υπηρεσίες που είναι επιφορτισμένες με την καταστολή, μεγιστοποιεί το
πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού για τις τρομοκρατικές οργανώσεις, η σύνδεση των
οποίων με αρκετές μυστικές υπηρεσίες είναι συχνή κατά το παρελθόν.
Η παραπάνω άποψη βεβαίως έβρισκε ισχυρή βάση κατά την ψυχροπολεμική
περίοδο όπου μέσω τρομοκρατικών οργανώσεων ελάμβανε χώρα και ένας
ιδιότυπος πόλεμος των μυστικών υπηρεσιών των δύο συνασπισμών.
Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στην σχέση του φαινομένου της
τρομοκρατίας και της λειτουργίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Είναι
αναμφισβήτητα ο δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ των τρομοκρατικών οργανώσεων
και της κοινωνίας, και ως εκ τούτου έχουν γίνει πολλές αναλύσεις για τον
ενισχυτικό τους ρόλο στην εξάπλωση του φαινομένου. Η δημοσιότητα αποτελεί
πρωταρχικό συστατικό στοιχείο της τρομοκρατικής στρατηγικής, γιατί ο τρόμος
που επιχειρεί να προκαλέσει στους κοινωνούς με αποτρόπαια εγκλήματα κατά
αθώων ανθρώπων, μόνο με την πλατειά διάδοση και προβολής τους με τα
σύγχρονα μέσα επικοινωνίας, μπορεί να πραγματοποιηθεί. Και δεν αποτελεί
υπερβολή η άποψη πως η τρομοκρατία ως μέσο αγωνιστικής στρατηγικής για την
προβολή των όποιων ιδεολογιών ή άλλων διεκδικήσεων, θεμιτών ή αθέμιτων, θα
είχε προ πολλού εγκαταλειφθεί, εάν δεν της δινόταν η δυνατότητα να ασκήσει την
< προπαγάνδα με την πράξη >, που επιδιώκει, στην έκταση και με την ένταση που
της παρέχουν τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας ανά τον ελεύθερο κόσμο.
Ωστόσο, θέμα περιορισμού της ελευθερίας του λόγου καθώς και της
πληροφόρησης και διακίνησης των ιδεών, προς χάριν της αντιμετώπισης της
τρομοκρατίας, δεν θα πρέπει με κανένα τρόπο να τεθεί. Γιατί η ελευθερία της
σκέψης και του λόγου, μια από τις σπουδαιότερες ατομικές ελευθερίες, εξασφαλίζει
επί πλέον αυτή ταύτη την λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, που
στηρίζεται στην ανεμπόδιστη έκφραση της αλήθειας καθώς και στο διάλογο και την
αντιπαράθεση απόψεων και ιδεών. Για αυτό και τυχόν περιορισμός ή κατάργηση
της ελευθερίας αυτής, θα επέφερε κακό κατά πολύ χειρότερο από εκείνο ακριβώς
που επιχειρεί με τον τρόπο αυτό να καταστείλει.
Πέρα από τη βασική αυτή θέση αρχής, την γενικά αποδεκτή σήμερα στον
δημοκρατικό κόσμο, υπάρχουν ορισμένα σοβαρά προβλήματα σχετικά με την
ελευθερία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, που ανακύπτουν επιτακτικά κατά την
αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, στα πλαίσια πάντα της έννομης τάξης.
Πράγματι, η τρομοκρατική εγκληματική δράση παρουσιάζει σήμερα μια
εντελώς ιδιαίτερη δραματικότητα για το κοινό, που διεγείρεται συγκινησιακά κατά
τρόπο υπέρμετρο, μαζί με το φόβο που του προκαλεί η αβεβαιότητα και η
ανασφάλεια για το μέλλον της δημοκρατικής ανοιχτής κοινωνίας. Κι αυτή ακριβώς
η επίδραση του τρομοκρατικού δράματος, το καθιστά ένα κατ’ εξοχήν θέμα για τον
τύπο και τα τηλεοπτικά μέσα, που με κάθε τρόπο το μεγεθύνουν και χρωματίζουν
το τρομοκρατικό έγκλημα δημιουργώντας ένα πραγματικό σενάριο, που
εξασφαλίζει βέβαιη κυκλοφορία στα έντυπα και ακροαματικότητα στα τηλεοπτικά
μέσα.
Έτσι όμως, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας μετατρέπονται άθελα τους σε
«συνεργούς»των τρομοκρατών, που ακριβώς αυτή την άμεση ψυχολογική
επίδραση στα άτομα επιδιώκουν με τα εγκλήματα τους. Και το κακό επαυξάνεται
όταν τα μέσα μαζικής επικοινωνίας δεν αρκούνται στην προβολή της είδησης,
μεγεθυσμένης και δραματοποιημένης έστω, αλλά προχωρούν ακόμα και στην
ηρωοποϊηση ορισμένων τρομοκρατών. Κι αντίθετα παραλείπουν να τονίσουν όταν
προβάλλουν τρομοκρατικές πράξεις, τη ριζική αντίθεση των πράξεων αυτών προς
το σύγχρονο ανθρωπιστικό δίκαιο, κι ακόμα πως κατατείνουν στην
αποδιοργάνωση του δημοκρατικού τρόπου ζωής, αλλά και γενικότερα στην
χαλάρωση των ιστών της κοινωνικής συνοχής.
Επίλογος
Το φαινόμενο της Τρομοκρατίας, είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο, πολύπλευρο και
για να προσεγγιστεί θέλει ιδιαίτερη προσοχή.
Για την επίλυση του φαινομένου της Τρομοκρατίας, είναι φανερό ότι πρέπει να
παραδεχτούμε την “αδυναμία” εξεύρεσης ορισμού ή να την ορίσουμε με έναν
ορισμό που θα περιλαμβάνει ουσιαστικά οποιαδήποτε μέθοδο εκφοβισμού, όπως
προκύπτει άλλωστε κι από την ετυμολογία της λέξης, που χρησιμοποιείται από τον
οποιοδήποτε, είτε αυτός είναι Κράτος, είτε μονάδα, είτε ομάδα από οποιαδήποτε
πλευρά και κάθε παράταξη οποιασδήποτε ιδεολογίας, και ο οποίος την
χρησιμοποιεί με σκοπό την αλλαγή -άμεσα ή έμμεσα- τη διαμαρτυρία, ή την
πρόκληση οποιουδήποτε προβλήματος σε κατεστημένους θεσμούς και λειτουργίες
συστημάτων και κοινωνιών, και που δεν μπορεί να το επιτύχει αυτό με τα
υπάρχοντα νόμιμα μέσα .
Οι καταστροφικότερες μέχρι σήμερα τρομοκρατικές επιθέσεις, σε ανθρώπινα
θύματα και υλικές ζημίες της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και μετά, εναντίον των
συμβόλων της οικονομικής, στρατιωτικής και πολιτικής ισχύος των ΗΠΑ (Δίδυμοι
Πύργοι -Πεντάγωνο - Καπιτώλιο), δεν έπληξαν μόνο, ανεπανόρθωτα το γόητρο της
μοναδικής υπερδύναμης του πλανήτη και προκάλεσαν τεράστιες οικονομικές
συνέπειες στις ΗΠΑ και στην παγκόσμια οικονομία (κατάρρευση χρηματιστηριακών
αγορών , χρεοκοπία επιχειρήσεων, απολύσεις μαζικές υπαλληλικού προσωπικού,
ανεργία, ύφεση οικονομική κ.λ.π.), αλλά επί πλέον ανέτρεψαν εκ βάθρων τα μέχρι
τώρα ισχύοντα, γύρω από τα θέματα της Διεθνούς τρομοκρατίας και σήμαναν την
απαρχή μιας εντελώς νέας εποχής για την ανθρωπότητα. Η παγκόσμια ασφάλεια,
η διεθνής ειρήνη, η ελευθερία των λαών και η δημοκρατία έχουν τεθεί «εν
κινδύνω» , όπως επίσης και τα «ατομικά δικαιώματα» και οι ελευθερίες των
πολιτών .
Τα τρομοκρατικά κτυπήματα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 απέδειξαν, ότι η δύναμη
της σύγχρονης Ισλαμικής τρομοκρατίας στηρίζεται στην άλωση του στόχου εκ των
έσω, αποδεικνύοντας ότι, τον γνωρίζει πολύ καλά και μάλιστα σε μια περίοδο κατά
την οποία θεωρούσε τον εαυτό του, σαν τη μόνη υπερδύναμη του πλανήτη,
«άτρωτο» στη χώρα του. Η ΗΠΑ και ο Δυτικός κόσμος μετά τις ανωτέρω επιθέσεις
και τις βιοχημικές (άνθρακας κ.λ.π.), ή επαπειλούμενες με βιοχημικά ή πυρηνικά
όπλα, απειλές που επακολούθησαν, αντιμετωπίζουν στρατηγικά τον κίνδυνο της
μαζικής τρομοκρατίας, από φανατικούς τρομοκράτες, που αποσκοπούν να
σκοτώσουν ακόμα μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων. Η αντιμετώπιση της
τρομοκρατίας αυτής της μορφής, από ζήτημα εσωτερικής ασφάλειας των χωρών,
μετετράπη και σε ζήτημα εθνικής άμυνας και ασφάλειας, λόγο και για τον οποίο
αλλάζουν τα Αμυντικά Δόγματα και συστήματα των Δυτικών χωρών, ως και τα
σχετικά εξοπλιστικά προγράμματα, και αναπροσαρμόζονται στις δημιουργηθείσες
νέες συνθήκες, για την αντιμετώπιση της λεγόμενης «ασύμμετρης» αυτής απειλής
που εμπεριέχει κάτι το εκπληκτικό, απρόβλεπτο, απίστευτο και καταστροφικά
μαζικό. Με άλλα λόγια, πρόκειται για το λεγόμενο ασύμμετρο πόλεμο, ο οποίος δεν
υπακούει σε κανόνες ή σε κάποια μορφή δικαίου, ούτε έχει πολλά κοινά με τις
κλασικές πολεμικές επιχειρήσεις.
Η φονταμενταλιστική τρομοκρατία στρέφεται εναντίον του Δυτικού τρόπου
ζωής, εξαιτίας της θρησκευτικής πολιτισμικής αντίθεσης των δύο αυτών κόσμων
και που ο Δυτικός αυτός τρόπος ζωής στηρίζεται στο φθηνό πετρέλαιο των
Αράβων, το οποίο οι Δυτικοί το εκμεταλλεύονται σε σχέση αποικιοκρατίας.
Ο Δυτικός κόσμος δεν αξιολόγησε σωστά, δίδοντας την δέουσα βαρύτητα,
το φαινόμενο της «Iσλαμικής αναβίωσης», κατά τη δεκαετία του 1970, απ' όπου
ξεπήδησε ο Ισλαμικός φονταμενταλισμός, που συσπείρωσε τα ευρύτερα φτωχά
λαϊκά στρώματα και τις εξαθλιωμένες και περιθωριακές μάζες, με βάση τη
θρησκεία, πληθυσμοί οι οποίοι έμειναν έξω από τη νέα παγκοσμιοποιημένη
οικονομία, με αποτέλεσμα να μισήσουν τη Δύση. Ο αλαζονικός τρόπος της
άσκησης της παγκόσμιας εξουσίας των ΗΠΑ, η σκανδαλώδης υποστήριξη του
Ισραήλ, οι επεμβάσεις και οι αδικίες προς τον Αραβικό κόσμο, ενήργησαν απλά ως
καταλύτης για να εκδηλωθεί δυναμικά η θρησκευτική πολιτισμική αυτή αντίθεση
που υπέβοσκε, γιγαντώνοντας τα αισθήματα αγανάκτησης, οργής και μίσους κατά
των Δυτικών.
Για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και ιδιαίτερα της «φονταμενταλιστικής
τρομοκρατίας», καταρχήν δεν απαιτούνται αποφάσεις και ενέργειες εν θερμώ και
κυρίως, δεν πρέπει η Αντιτρομοκρατική Σταυροφορία , να υπερβεί το μέτρο, γιατί
κάτι τέτοιο θα δημιουργήσει συσπειρώσεις και άμετρες απαντήσεις σε αντίποινα
από τον Ισλαμικό κόσμο. Δεν πρέπει δε να διαφεύγει της προσοχής μας, ότι το
Ισλάμ είναι θρησκεία του 1 /5 των κατοίκων της γης και η οποία επεκτείνεται με
ταχύτερο ρυθμό στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Για την επιτυχία του αντιτρομοκρατικού αγώνα χρειάζεται η παγίωση ομόθυμης,
ομόφωνης, ενιαίας και αρραγούς Διεθνούς συνεργασίας της Παγκόσμιας
Κοινότητας, η οποία θα επιτρέπει το κτύπημα κατά της τρομοκρατίας σε διμερές
και πολυμερές επίπεδο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ηνωμένων
Εθνών (ΟΗΕ), ως και άλλων Διεθνών Οργανισμών (ΝΑΤΟ κ.λ.π.). Ειδικότερα,
αποφασιστικό ρόλο θα παίξουν για τη νίκη επί της τρομοκρατίας:
α. Υψηλής ποιότητος υπηρεσίες πληροφοριών για τους σκοπούς, τις
προθέσεις και τα σχέδια των τρομοκρατικών οργανώσεων και κινημάτων.
β. Μία ισχυρή και ειδικευμένη αστυνομική δύναμη.
γ .Ένα θαρραλέο δικαστικό σύστημα.
δ. Περιορισμό της αλαζονείας των ισχυρών και δίκαιη επίλυση των χρόνιων
εθνικών ζητημάτων ανά τη γη.
ε. Μέτρα προώθησης της οικονομικής ανάπτυξης των υπανάπτυκτων χωρών,
με κορυφαίο το ελεύθερο εμπόριο, χωρίς τον προστατευτισμό σε βάρος των
προϊόντων των χωρών του Τρίτου κόσμου,
στ. Αναθεώρηση και αναπροσαρμογή της οικονομικής πολιτικής σχετικά με την
παγκοσμιοποιημένη οικονομία, με στόχο όπως αυτή συμπεριλάβει, όσο το
δυνατόν, ευρύτερα λαϊκά στρώματα για την σμίκρυνση της απόστασης μεταξύ
ανεπτυγμένου Βορρά και φτωχού Νότου ,
ζ. Μέτρα περιορισμού της μετακίνησης τεράστιων κυμάτων πληθυσμών,
οικονομικών και πολιτικών προσφύγων,
η. Περισσότερη ευαισθησία για τη διαφορετικότητα, όσον αφορά στους
συνυπάρχοντες πολιτισμούς και θρησκείες, κ.α.
Ασφαλώς, βέβαια, τα προβλήματα που σχετίζονται με την τρομοκρατία δεν θα
εξαλειφθούν. Η τρομοκρατία ως κοινωνικό φαινόμενο είναι βέβαιο ότι δεν θα
λείψει. Μπορεί να περιοριστεί, να ελεγχθεί ως ένα βαθμό, να καταστεί απρόσφορη
ενδεχομένως. 'Όμως δε θα πάψει να υπάρχει και να εμφανίζεται όποτε οι συνθήκες
το επιτρέπουν και οι αιτίες που τη δημιουργούν εξακολουθούν να παραμένουν,
αιτίες που απλώνονται σε όλο το φάσμα των εκδηλώσεων της ζωής των κοινωνιών
και των λαών. Η μελέτη και η εξάλειψη των αιτιών αυτών θα πρέπει να είναι στην
πρώτη σειρά των προτεραιοτήτων της διεθνούς κοινότητας στο κατώφλι της νέας
χιλιετίας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΑΓΓΕΛΟΣ Σ. ΓΙΟΚΑΡΗΣ, Διεθνές Δίκαιο Εναερίου Χώρου Διαστήματος, Εκδ.
Σάκκουλα, 1996.
ΜΑΙΡΗ ΜΠΟΤΣΗ, Ελλάδα και Τρομοκρατία, Εθνικές και Διεθνείς Διαστάσεις, Εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1996
ΜΑΙΡΗ ΜΠΟΤΣΗ, Ζητήματα Ασφάλειας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων, Εκδ.
Παπαζήση, 1999.
ΜΑΙΡΗ ΜΠΟΤΣΗ, Περί Ορισμού της Τρομοκρατίας, , Εκδ. Π.Τραυλός, 2000.
Medd R. and Goldstein F., “International Terrorism on the Eve of the New
Millennium”, Studies in Conflict and Terrorism, Vol. 20, No. 3, July-September
1997, στο ΜΑΙΡΗ ΜΠΟΤΣΗ, Ζητήματα Ασφάλειας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων, Εκδ. Παπαζήση, 1999.
Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Παύλου Δρακάκη.
Menahem Begin,”The Revolt” στο ΜΑΙΡΗ ΜΠΟΤΣΗ, Ζητήματα Ασφάλειας στη
Νέα Τάξη Πραγμάτων, Εκδ. Παπαζήση, 1999.
Νεότερον Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό “Ηλίου”, Τόμος ΚΒ, εκδ. Εγκυκλοπαιδική
επιθεώρηση Ηλίου, Εν Αθήναι.
ΦΑΝΗ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ – ΛΙΒΑΔΑ, Τρομοκρατία : Νεότερες Εξελίξεις στο
Διεθνές Δίκαιο, Εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή, 1998.
ΙNTERNET
www.e-one.gr
www.europa.eu.int
www.greekembassy.org/greece
www.icao.org
www.in.gr
http://philippos.mpa.gr/gr/other/terrorism
www.un.org/terrorism
www.untreaty.com
την κατάργηση του διπολισμού και το τέλος του ψυχρού πολέμου, εισήλθαμε στη
νέα χιλιετία αντιμέτωποι με νέους κινδύνους για την ασφάλεια.
Η εποχή μας εγκαινίασε ένα παλαιό φαινόμενο ως νέο «είδος
πολέμου» το θέατρο επιχειρήσεων παγκόσμιο, το πεδίο της μάχης παντού, ο
εχθρός αόρατος, ο στόχος ανυποψίαστος
από την Ιαπωνία, στη Νέα Υόρκη και την
Ουάσιγκτον, στο Μπαλί, στη Μόσχα,στο Παρίσι στο Λονδίνο και η συνέχεια
άγνωστη η αξία της ανθρώπινης ζωής μηδαμινή. Κατά τον επιτιθέμενο μπορεί τα
θύματα να είναι άμαχοι, αλλά δεν είναι και αθώοι, αφού ανήκουν στις κοινωνίες του
«εχθρού» του.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ), ο Οργανισμός του
Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) και η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) επιχείρησαν
να προσδιορίσουν τους νέους κινδύνους, που ενδεχομένως, θα
αποσταθεροποιούσαν το διεθνές σύστημα. Τις ονόμασαν «ασύμμετρες απειλές»
και «ασύμμετρο πόλεμο», που ορίζεται ως «η χρησιμοποίηση κατώτερης ισχύος
εναντίον τρωτών σημείων ενός κράτους, προς επίτευξιν δυσανάλογα μεγάλου
αποτελέσματος, με σκοπό την υπονόμευση της θελήσεώς του και την επίτευξη του
στόχου του ενεργούντος».
Στις απειλές αυτές κατέταξαν τις διάφορες μορφές της διεθνούς
τρομοκρατίας, τη διασπορά όπλων μαζικής καταστροφής, τη λαθρομετανάστευση,
τον εθνικοθρησκευτικό φανατισμό και ριζοσπαστισμό, το διεθνές οργανωμένο
έγκλημα, τις απειλές από συστήματα που βασίζονται στη χρήση του διαστήματος,
τον πόλεμο των πληροφοριών
Η τρομοκρατία αναπτύσσεται τόσο στις δυτικές μητροπόλεις, όσο και στις ίδιες
τις αναπτυσσόμενες χώρες, ιδιαίτερα δε στις χώρες του λεγομένου ισλαμικού
τόξου, και τείνει να αποκτήσει τη δική της ιδεολογία, που θα μπορούσε να
συνοψισθεί σε θέσεις όπως σύγχρονη μορφή του αναρχισμού, αρνητική στάση
απέναντι στην ανοιχτή κοινωνία, αντίθεση εναντίον όλων των δυτικών κοινωνιών
(αντιδυτικισμός). Η τρομοκρατία δεν είναι παρά ένα μέρος του «διεθνούς
προβλήματος», ένα διεθνές φαινόμενο που τρέφεται από αυτό και τείνει να
καταστεί ανεξέλεγκτο.
Η τρομοκρατία, ομολογουμένως, αποτελεί την κυρία απειλή, αφού η ίδια
διαπλέκεται με όλες τις άλλες, σε βαθμό που γίνεται δυσδιάκριτος ο διαχωρισμός
σκοπών και μέσων. Πρόβλημα, που δεν έχει μόνο θεωρητική σημασία, είναι ο
ορισμός της και η αντιδιαστολή της από το πολιτικό έγκλημα. Διακρίνεται σε
ατομική, που είναι το μέσον ατόμων και μικρών ή μεγαλυτέρων ομάδων, και
κρατική, στην οποία ανήκει και η κρατικά υποστηριζόμενη.
Η μελέτη του φαινομένου με τις θεωρίες και τις θεωρήσεις της επιστήμης των
διεθνών σχέσεων είναι δύσκολη, αφού στην πλειονότητα των περιπτώσεων
πρόκειται περί «μη κρατικών δρώντων». Τα σύγχρονα ΜΜΕ μεγεθύνουν το
φαινόμενο, γεγονός που συνεπάγεται, εμμέσως, την εξυπηρέτηση του σκοπού των
ενεργούντων και την παρακίνηση του μιμητισμού.
Ορισμοί για την Τρομοκρατία
Ακόμα και σήμερα η διεθνής ακαδημαϊκή κοινότητα όπως και το διεθνές
δίκαιο αδυνατούν να δώσουν έναν πλήρη ορισμό του φαινομένου της
τρομοκρατίας, με σημαντικότερο αποτέλεσμα τον κατά το δοκούν χαρακτηρισμό
ως τρομοκρατικών, αρκετών περιπτώσεων εγκληματικών ενεργειών. Για
παράδειγμα η δράση της Ε.Τ.Α. στην Ισπανία είναι σαφώς τρομοκρατική, πλήν
όμως για τους ίδιους τους Βάσκους είναι εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο και
βεβαίως μπορεί να αναλυθεί και έτσι σύμφωνα με την αρχή της αυτοδιάθεσης των
λαών, αν λάβει κανείς υπόψη του πρόσφατη έρευνα σύμφωνα με την οποία ένας
στους τρεις νεαρούς Βάσκους φιλοδοξεί να γίνει μέλος της συγκεκριμένης
οργάνωσης.
Το πρόβλημα του ορισμού της τρομοκρατίας έχει δυσχεράνει την ανάλυση ήδη
από την έναρξη των ερευνών, στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Μέρος του
προβλήματος αποτελεί το γεγονός ότι η έννοια της τρομοκρατίας είναι έντονα
αμφισβητούμενη. Η χρήση του όρου έχει συχνά πολεμικό και ρητορικό χαρακτήρα.
Είναι πιθανό να αποτελεί έναν αρνητικό χαρακτηρισμό που έχει στόχο να
αποδοκιμάσει τις επιδιώξεις του αντιπάλου, και να τις χαρακτηρίσει ως αθέμιτες και
άδικες, παρά να περιγράψει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά.
Επιπλέον, ακόμη και όταν ο όρος χρησιμοποιείται με αντικειμενικό τρόπο ως
εργαλείο ανάλυσης, είναι δύσκολο να καταλήξει κανείς σε έναν ικανοποιητικό
ορισμό, ο οποίος θα διακρίνει μεταξύ τρομοκρατίας και άλλων φαινομένων βίας.
Τρομοκρατία αποτελεί κατά βάση η εσκεμμένη και συστηματική βία που ασκείται
από μικρές ομάδες ατόμων, σε αντίθεση με τη βία που προέρχεται από την
κοινότητα, η οποία είναι αυθόρμητη, σποραδική και απαιτεί μαζική συμμετοχή.
Στόχος της τρομοκρατίας είναι ο εκφοβισμός ενός λαϊκού ακροατηρίου που
παρακολουθεί, βλάπτοντας μόνο μικρό αριθμό ατόμων, σε αντίθεση με τη
γενοκτονία, που είναι η εξάλειψη ολόκληρων κοινοτήτων. Η τρομοκρατία έχει
στόχο να πληγώσει, όχι να καταστρέψει. Είναι κυρίως πολιτική και συμβολική, σε
αντίθεση με τον ανταρτοπόλεμο που συνιστά στρατιωτική δραστηριότητα. Ο
άνωθεν κατασταλτικός «τρόμος» ασκείται από εκείνους που βρίσκονται σε θέσεις
εξουσίας, ενώ η τρομοκρατία είναι μια μυστική αντίσταση στην εξουσία.
Βεβαίως, ακόμη και στο πλαίσιο αυτού του ορισμού, οι πρακτικές της
τρομοκρατίας διαφέρουν κατά πολύ μεταξύ τους. Η εννοιολογική κατηγορία της
«τρομοκρατίας» περικλείει ένα ευρύ φάσμα φαινομένων —από απαγωγές ατόμων
(με στόχο να πιεστούν κυβερνήσεις να αποδεχτούν συγκεκριμένες πολιτικές
διεκδικήσεις) έως τυφλές βομβιστικές επιθέσεις εναντίον συμβολικών στόχων
υψηλού κύρους, που έχουν ως αποτέλεσμα μαζικές απώλειες. Η τρομοκρατία
εκδηλώνεται σε πολύ διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια. Οι μη κυβερνητικοί φορείς
μπορούν να χρησιμοποιήσουν μεθόδους καταστολής και εξαναγκασμού σε
περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους. Τα κράτη μπορούν να υποθάλψουν
τακτικές βίας εναντίον των πολιτών εχθρικών κρατών. Και παρόλο που τα πλαίσια
του όρου είναι ήδη αρκετά πλατιά, οι παρατηρητές τολμούν να διευρύνουν
ακόμη περισσότερο τα όρια. Συχνά βλέπουμε, για παράδειγμα, να γίνονται
αναφορές στο έγκλημα, στη «ναρκοτρομοκρατία», στην «κυβερνοτρομοκρατία»,
στην «οικοτρομοκρατία» ή στην πολιτισμική, οσφρητική ή διατροφική τρομοκρατία.
Η ίδια η έννοια επιπλέον είναι έντονα αμφιλεγόμενη. Η χρήση της τείνει να έχει
πολιτικήκαι υποκειμενική χροιά. Αποτελεί τόσο μειωτικό χαρακτηρισμό όσο
και εργαλείο ανάλυσης, ειδικά στον δημόσιο διάλογο.
Ενώ η εννοιολογική αυτή σύγχυση εξακολουθεί να υπάρχει ακόμη
μετά από 25 χρόνια έρευνας, η διένεξη που αφορά την ιδεολογική χροιά του όρου
αμβλύνθηκε μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου.
Η διάλυση των αριστερών επαναστατικών και αντιιμπεριαλιστικών κινημάτων, τα
οποία ενέπνευσαν μεγάλο μέρος της ιδεολογικής και εθνικιστικής τρομοκρατίας της
δεκαετίας του 1970 και των αρχών του 1980, οδήγησε στην αλλαγή του κλίματος.
Ωστόσο, το γεγονός ότι το 1999 οξύνθηκε ο δημόσιος διάλογος σχετικά με την
επιείκεια που επέδειξε ο πρόεδρος Κλίντον στους Πορτορικανούς εθνικιστές,
οι οποίοι εξέτιαν ποινή φυλάκισης για τρομοκρατικές ενέργειες που συνδέονταν με
τον αγώνα ανεξαρτησίας της χώρας, αποδεικνύει ότι ο όρος παραμένει
συναισθηματικά φορτισμένος. Οι σχετικές με την ορθότητα του μέσου αντιλήψεις
επηρεάζονται από τις κρίσεις που
αφορούν τη νομιμότητα του σκοπού.
Το νόημα της λέξης ανάγεται στην Γαλλική Επανάσταση, η προσπάθεια όμως μιας
συνήθως μικρής ομάδας ατόμων να αποσταθεροποιήσουν ένα πολιτικό καθεστώς,
ουσιαστικά έχει τόσο μακρά ιστορία όση και το ανθρώπινο γένος. Αναφορές στη
χρήση βίας με την παραπάνω μορφή συναντάμε στον Αριστοτέλη και στον
Κικέρωνα, η συστηματική όμως εμφάνιση της τρομοκρατίας αρχίζει το δεύτερο
μισό του 19ου αιώνα μαζί με τη Βιομηχανική Επανάσταση, την ανάπτυξη
Δημοκρατικών Θεσμών και την Εθνική Αφύπνιση των λαών.
Στα λήμματα των σημερινών λεξικών και εγκυκλοπαιδειών, μπορεί να
συναντήσει κανείς ορισμούς όπως:
• 1.Η επικράτηση με τον τρόμο και την βία. 2.Η διακυβέρνηση του λαού με
σκληρά μέτρα βίας. 3.ως κύριο όνομα η Τρομοκρατία, περίοδος ( Ιούνιος 1793-
Ιούλιος 1794) της Γαλλικής Επανάστασης, γνωστής για τα τρομοκρατικά μέτρα
της.1
• Η συστηματική χρήση του εκφοβισμού ή της απρόβλεπτης βίας κατά
κυβερνήσεων ομάδων ή ατόμων με σκοπό την επίτευξη κάποιου πολιτικού
στόχου. Η τρομοκρατία, έχει χρησιμοποιηθεί από πολιτικές οργανώσεις, και της
αριστεράς και της δεξιάς, από εθνικιστικές ομάδες και εθνικές μειονότητες, από
επαναστάτες και από τους στρατούς και τις μυστικές υπηρεσίες των ίδιων των
κυβερνήσεων2
• Η διά του τρόμου επικράτησις. Η επιβολή της εξουσίας διά σκληρών μέτρων
βίας.3
Από νομική άποψη, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τρομοκρατία είναι: η
«συστηματική (κατ' άλλη διατύπωση «υπολογισμένη») χρήση ή απειλή
απρόβλεπτης βίας για την πρόκληση φόβου, με πρόθεση τον εξαναγκασμό ή τον
εκφοβισμό κυβερνήσεων ή κοινωνιών να επιδιώξουν στόχους, που είναι γενικώς
πολιτικοί, θρησκευτικοί ή ιδεολογικοί».Ο ορισμός αυτός είναι ο επισήμως
υιοθετούμενος από το αμερικανικό υπουργείο Άμυνας. Η ειδική νομοθεσία των
H.Π.Α. του 1979 έχει υιοθετήσει μία παραλλαγή του: προϋποθέτει χρήση βίας για
εξαναγκασμό ή και απλό εκφοβισμό αμάχου πληθυσμού «με στόχο την επιρροή
1 Βλ. ́ ́Ελληνικό Λεξικό Παιδεία ́ ́, 1978, σελ. 948
2 Βλ. ́ ́Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος -Λαρούς –Μπριτάνικα ́ ́, τόμος 58, έκδοση 1991
3 Βλ. ‘Νεότερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν ́ ́Ηλιου ́ ́’, τόμος ΚΒ, έκδοσης της Εγκυκλοπαιδικής επιθεώρησης Ήλιου εν Αθήναι, σελ.196
στην κυβερνητική πολιτική».
Παρατηρείται ότι οι πολυετείς προσπάθειες πολλών κυβερνητικών και
ακαδημαϊκών φορέων να οριοθετήσουν και να αναγνωρίσουν μέσω ενός κοινά
αποδεκτού ορισμού το φαινόμενο, δεν έχουν αποφέρει ικανοποιητικά
αποτελέσματα. Η τρομοκρατία με τους τρόπους και τις μεθόδους που έχει
εμφανιστεί, δεν έχει ενταχθεί σε ένα ικανοποιητικό ερμηνευτικό πλαίσιο που θα
αποκωδικοποιούσε επακριβώς τις εκφάνσεις της, ή θα οριοθετούσε τη δράση της.
Αντίθετα, παραμένει μια από τις πλέον πολυσυζητημένες και αμφιλεγόμενες
έννοιες. Η προσπάθεια αποσαφήνισης και διάκρισης ανάμεσα σε τρομοκρατική
οργάνωση, εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο ή κίνημα πολιτικών διεκδικήσεων,
αποτέλεσε το ερέθισμα ώστε να οριοθετηθούν από τον ΟΗΕ φαινόμενα και
καταστάσεις που απαιτούσαν την οικουμενική διάσταση της γνωμοδότησής του.
Κατ' αυτόν τον τρόπο, μια σειρά από ζητήματα που άπτονται της τρομοκρατίας ή
που αναφέρονται σε παραμέτρους αυτής, απέκτησαν ορισμό μέσω των
γνωμοδοτήσεων του ΟΗΕ, χωρίς βέβαια αυτό να λύνει και το πρόβλημα της
προσέγγισης ενός ορισμού της πολιτικής βίας ο οποίος θα τύχαινε γενικής
αποδοχής.
Οι ενέργειες που θεωρούνται τρομοκρατία είναι:
• απαγωγές,
• βομβιστικές ενέργειες,
• επιθέσεις σε εγκαταστάσεις (συμπεριλαμβανομένων των ενεργειών με
χειροβομβίδες, μπαζούκας, ρουκέτες, επιθέσεις από αυτοκίνητο εν κινήσει,
πυροβολισμοί, εμπρησμοί, βανδαλισμοί και σαμποτάζ άλλης φύσης εκτός από
βομβιστικές ενέργειες),
• αεροπειρατείες ή πειρατικές ενέργειες σε άλλα μέσα μεταφοράς
• καταστάσεις ομηρίας,
• δολοφονίες, πυροβολισμοί, αποκεφαλισμοί και γενικά θανάτωση με
φρικώδης τρόπους
• επεισόδια που αποτελούν παράνομες εκδηλώσεις ή προξενούν εκφοβισμό.
Οι αιτίες που δημιουργούν τη βία με αποτέλεσμα την ίδια την πράξη της βίας,
θεωρούνται τρομοκρατία, ενώ αυτομάτως συγκαταλέγονται στο έγκλημα.
Ιστορική αναδρομή της τρομοκρατίας
Κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν, από την αρχαιότητα έως σήμερα, θα
συναντήσουμε το φαινόμενο της τρομοκρατίας στις διάφορες μορφές του.
«Και παλαιότερον όμως και κατά τους Ελληνικούς και κατά τους Ρωμαϊκούς
χρόνους και κατά το Μεσαίωνα, πολλάκις εχρησιμοποιήθη η τρομοκρατία υπό του
Κράτους και υπό των Βασιλέων εναντίων των αντιπάλων μερίδων ή των
εξεγειρωμένων δούλων, των δουλοπαροίκων και των πτωχών χωρικών, υπό δε
της Εκκλησίας και εναντίον των μη παραδεχομένων τα δόγματά της. Η Ιερά
εξέτασις, υπήρξε μια από τις φρικοδεστέρες εκδηλώσεις της εκκλησιαστικής
τρομοκρατίας4...»
Οι τριάκoντα τύραννοι της ηττημένης στον Πελοποννησιακό Πόλεμο Αθήνας
και ο Κριτίας, ο στοχαστής που έγινε σφαγέας, θα μπορούσαν, να διεκδικήσουν
την ιστορική αφετηρία του όρου. Ο τελευταίoς, πάντως, εμπεδώνεται και μένει στην
ιστορία κατά τη Γαλλική Επανάσταση με την Πρώτη και Δεύτερη Τρομοκρατία, τις
οποίες εξαπέλυσε η Δημοκρατία το 1792 και το 1793-94. Υπολογίζεται ότι κατά τη
Δεύτερη, 17.000 καρατομήθηκαν έπειτα από σύντομη δίκη και άλλοι 25.000
εκτελέστηκαν ύστερα από απλό... έλεγχο ταυτότήτας.
• 1900 : Δολοφονείται από αναρχικούς ο βασιλιάς της Ιταλίας Ουμπέρτο Ι.
• 1946, 22 Ιουλίου : Η ομάδα Στερν και η παράνομη σιωνιστική οργάνωση
Ιργκούν, ανατινάζουν το ξενοδοχείο «King David» στην Ιερουσαλήμ. Βρίσκουν το
θάνατο πάνω από 100 άνθρωποι.
• 1948, Φεβρουάριος : Δολοφονείται ο εμπνευστής της ινδικής ανεξαρτησίας
Μαχάτμα Γκάντι.
• 1949, 9 Σεπτεμβρίου : Βόμβα εκρήγνυται στο χώρο αποσκευών ενός
επιβατικού αεροσκάφους της ‘Quebec Airlines’, σκοτώνοντας 23 επιβάτες. Είναι η
πρώτη επίσημα καταγεγραμένη τρομοκρατική επίθεση εναντίον αεροσκάφους.
• 1962, 14 Φεβρουαρίου : 17 νεκροί στην πόλη Οράν της Αλγερίας, από
βομβιστική ενέργεια ακροδεξιών Γάλλων.
• 1963, 22 Νοεμβρίου : Δολοφονείται ο Αμερικανός πρόεδρος Τζον Κένεντι.
• 1967, 28 Ιουνίου: Το Ισραήλ κερδίζει τους Άραβες στον πόλεμο των έξι
ημερών. Παλαιστινιακές οργανώσεις αρχίζουν την τρομοκρατική τους δράση
ενάντια στο Κράτος του Ισραήλ.
• 1968, 2 Απριλίου : Εμπρησμός δύο πολυκαταστημάτων στη Φρανκφούρτη
από μέλη της RAF.
• 1978 : Απαγωγή και δολοφονία του πρώην πρωθυπουργού Άλντο Μόρο
από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες. Ο Ιταλός πολιτικός είχε απαχθεί από τις 16 Μαρτίου
από μέλη της ακροαριστερής οργάνωσης, ενώ βρέθηκε νεκρός στις 9 Μαΐου 1978.
• 1988, 13 Ιουλίου: 3 τρομοκράτες της οργάνωσης ‘Αμπού Νιντάλ’ επιτίθεται
στο κρουαζιερόπλοιο ‘City of Poros’ στον Aργοσαρωνικό. Άφησαν πίσω τους νεκρούς και 71 τραυματίες.
4 Βλ. “Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια”, Παύλου Δρακάκη, σελ. 364-365
• 1992, 17 Μαρτίου: Η οργάνωση ‘Ισλαμικός Ιερός Πόλεμος’ ισοπεδώνει την
Ισραηλινή πρεσβεία στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής. Σκοτώνονται 29
άνθρωποι, ανάμεσά τους και περαστικοί, και τραυματίζονται πάνω από 240.
• 1999, 9 Σεπτεμβρίου : Παγιδευμένο αυτοκίνητο εκρήγνυται μπροστά από
πολυκατοικία της Μόσχας. 114 νεκροί και πάνω από 150 τραυματίες.
• 2001, 11 Σεπτεμβρίου: Επιβατικό αεροσκάφος της ‘American Air Lines’ με
92 επιβάτες συντρίβεται (08:45) στην καρδιά του Μανχάταν στο βόρειο
ουρανοξύστη του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου, στο ύψος περίπου του 80ού
ορόφου, 18 λεπτά αργότερα, η πτήση 175 της ‘United Air Lines’ προσκρούει στο
δεύτερο δίδυμο πύργο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου. Μια ώρα αργότερα και
ενώ η αμερικανική πολιτική ηγεσία πασχίζει να συνειδητοποιήσει το τρομερό
πλήγμα εναντίον της οικονομικής εξουσίας των Η.Π.Α., ένα τρίτο επιβατικό
αεροπλάνο συντρίβεται στο αμερικανικό πεντάγωνο στην Ουάσιγκτον. Λίγο
αργότερα, στις 10:10 (ώρα Αμερικής), ένα τέταρτο αεροσκάφος, το οποίο μετά την
απογείωση καταλήφθηκε από αεροπειρατές συντρίβεται νότια από το
Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνιας. Τα θύματα είναι χιλιάδες.Ο ύποπτος – και για
τους Αμερικανούς ο ένοχος – για την οργάνωση και χρηματοδότηση του
καλοσχεδιασμένου αυτού τρομοκρατικού χτυπήματος εναντίον των Η.Π.Α. είναι ο
Οσάμα Μπιν Λάντεν.
• 2013 έως σήμερα (ISIS)
Ιδιαίτερη αναφορά στην ιστορική αναδρομή θα πρέπει να κατέχει και το ISIS
(Islamic State of Iraq and Syria) το οποίο επίσημα ιδρύθηκε την 20 Απριλίου 2013.
Ο ακριβείς αριθμός των θυμάτων του Χαλιφάτου στο βωμό της τρομοκρατίας δεν
είναι δυνατόν να προσδιοριστεί. Για το μέγεθος των «επιχειρήσεων» μπορούμε να
αναφέρουμε ότι οι ομάδες των τζιχατιστών σκότωσαν 5.042 ανθρώπους τον
Νοέμβριο 2014, κάτι που αποδεικνύει ότι τα κινήματα αυτά είναι «πιο ισχυρά από
ποτέ», σύμφωνα με μια βρετανική έρευνα που δημοσιοποιήθηκε.
Το Ιράκ κατέχει το θλιβερό ρεκόρ των θυμάτων και ακολουθούν η Νιγηρία, το
Αφγανιστάν και η Συρία, όπως αναφέρει η έρευνα που διενεργήθηκε από κοινού
από το BBC World Service και το κέντρο έρευνας για τη ριζοσπαστικοποίηση του
Κινγκς Κόλετζ του Λονδίνου (ICRS).
Συνολικά καταγράφηκαν 664 επιθέσεις. Δεκαέξι διαφορετικές ομάδες τζιχαντιστών
ανέλαβαν την ευθύνη για τις επιθέσεις αυτές ή θεωρήθηκαν υπεύθυνες, το 60% εκ
των οποίων δεν έχει καμία σχέση με την αλ Κάιντα, την τρομοκρατική οργάνωση
που πριν μερικά χρόνια θεωρούνταν ο μεγαλύτερος εχθρός της διεθνούς
κοινότητας, υπογράμμισε η έρευνα.
Σχεδόν οι μισές επιθέσεις, το 44%, ήταν έργο του Ισλαμικού Κράτους που δρα
κυρίως στη Συρία και το Ιράκ. Η οργάνωση αυτή ευθύνεται για 2.206 θανάτους σε
308 επιθέσεις.
Η οργάνωση Μπόκο Χαράμ στη Νιγηρία είναι στη δεύτερη θέση με 801 νεκρούς σε
30 επιθέσεις.
Οι αριθμοί αυτοί είναι «εκπληκτικοί αν σκεφτεί κανείς ότι πριν τρία χρόνια ο δυτικός
κόσμος είχε πει “έχει τελειώσει. Η Αλ Κάιντα βρίσκεται σε παρακμή, είναι νεκρή,
την έχουμε κερδίσει στρατηγικά”», σχολίασε ο Πέτερ Νόιμαν, ερευνητής του Κινγκς
Κόλετζ.
«Όλος ο κόσμος πίστευε ότι η Αραβική Άνοιξη θα φέρει την ελευθερία και τη
δημοκρατία. Τώρα έχουμε ένα τζιχαντιστικό κίνημα σε μέρη του κόσμου όπου δεν
μπορούσαμε ποτέ να σκεφτούμε ότι θα εμφανιζόταν» τέτοιο, πρόσθεσε ο Νόιμαν.
Λίγες ημέρες μετά την είδηση ότι τουλάχιστον 90 Ασσύριοι Χριστιανοί έχουν πέσει
θύματα απαγωγής από τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία,
οργάνωση αναφέρει πως ο αριθμός των απαχθέντων αγγίζει τους 285 (Φεβ.2015).
Μάλιστα, λέγεται πως ανάμεσα στα θύματα υπάρχουν γυναίκες, ηλικιωμένοι και
παιδιά, ενώ πέρασαν στα χέρια των τρομοκρατών μετά την εισβολή τους σε
διαφορετικά χωριά στην Συρία.
Μπορεί το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που έχει την έδρα
του στη Μεγάλη Βρετανία να υπολογίζει τους απαχθέντες στους 90 και το Εθνικό
Συριακό Συμβούλιο της Συρίας να εκτιμά πως πρόκειται για 150 θύματα, όμως, ο
Αφράμ Γιακούμπ από την Ομοσπονδία Ασσυρίων της Σουηδίας υποστηρίζει ότι
τουλάχιστον 285 είναι όσοι έχουν απαχθεί.
Μάλιστα, το μέλος της ομοσπονδίας επισημαίνει πως οι 156 προέρχονται από το
χωριό Ταλ Σαμράν.
«Είναι φιλειρηνικά χωριά και δεν σχετίζονται με τις μάχες», δήλωσε ο Νασίρ Χαζ
Μαχμούντ, Κούρδος αξιωματούχος στο πρακτορείο Reuters.
Η πιο πρόσφατη μεγάλης απηχήσεις στον Δυτικό κόσμο έλαβε χώρα την 7
Ιανουαρίου 2015 όταν ολιγομελής ομάδα ενόπλων επιτέθηκε στα γραφεία του
σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo στο Παρίσι της Γαλλίας.
Ο απολογισμός της επίθεσης ήταν 12 νεκροί (ανάμεσά τους δύο νεκροί
αστυνομικοί) και επτά τραυματίες.
Την επίθεση ακολούθησε ενεργοποίηση του αντιτρομοκρατικού σχεδίου Plan
Vigipirate. Οι δράστες πραγματοποίησαν την επίθεση ανοίγοντας πυρ και
κραυγάζοντας την φράση "Αλλάχ Ακμπάρ", δηλαδή ο Θεός είναι μεγάλος, στο
όνομα του προφήτη του Ισλάμ.
Μεταξύ των νεκρών είναι οι σκιτσογράφοι Charb, Cabu, Tignous, και Wolinski,
καθώς και ο οικονομολόγος Μπερνάρ Μαρίς. Η επίθεση είναι η πλέον πολύνεκρη
στη Γαλλία μετά από αυτή στο τραίνο της γραμμής Στρασμπούρ-Παρίσι στις 18
Ιουνίου 1961 με 28 νεκρούς κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Αλγερίας.
Ο πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ χαρακτήρισε την επίθεση τρομοκρατική
και πράξη ακραίας βαρβαρότητας. Από την πλευρά του το Ισλαμικό Κράτος
χαρακτήρισε τούς δύο τρομοκράτες ήρωες.
Αίτια Τρομοκρατίας
Από το παραπάνω χρονολόγιο της βίας, μπορούμε να βγάλουμε
συμπεράσματα για τους λόγους για τους οποίους οι τρομοκράτες προέβησαν στις
τρομοκρατικές πράξεις. Βλέπουμε ότι σε γενικές γραμμές οι τρομοκράτες δρουν με
σκοπό την επίτευξη σκοπών που δεν μπορούν – ή είναι πολύ δύσκολο – να
υλοποιηθούν με τα νόμιμα κάθε φορά μέσα, όποιου κατεστημένου και
οποιασδήποτε μορφής κι αν είναι αυτά. Πολλές φορές υλοποιούν απλά το στόχο
τους, όπως έγινε με τη δολοφονία του βασιλιά της Ιταλίας Ουμπέρτο Ι. στις αρχές
του αιώνα, κι άλλες φορές – ίσως τις περισσότερες – υλοποιούν μέρος του στόχου
τους με κάποια δολοφονία ή καταστροφή, αλλά έτσι στοχεύουν και να
προκαλέσουν τον τρόμο, για να πιέσουν κάποια αλλαγή του κατεστημένου, όπως
οι δολοφονίες Άγγλων αξιωματούχων από ισραηλινούς τρομοκράτες. Αυτές, όπως
είδαμε σταμάτησαν μετά τη δημιουργία του Κράτους του Ισραήλ στα τέλη της
δεκαετίας του ’50, ενώ μετά από μια πενταετία ξεκίνησαν οι επιθέσεις των
Παλαιστινίων κατά των Ισραηλινών, που κορυφώνονται στις μέρες μας και που
αποσκοπούν στην πρόκληση τρόμου και επιβολή πιέσεων προς όλους τους
Κρατικούς και διεθνείς φορείς είτε για τη δημιουργία του Παλαιστινιακού Κράτους,
είτε ως διαμαρτυρία είτε πολλές φορές ως πολεμικές ενέργειες κατά του Κράτους
του Ισραήλ και της προέλευσής του.
Πολλές φορές τα αίτια είναι η αποικιοκρατία, ο ρατσισμός, η ξένη κατοχή και το
apartheid. Από την άλλη όμως, όπως υποστήριζαν οι Αναπτυσσόμενοι και
Ανατολικοί στη δεκαετία του ’70, κρύβονταν πολλά συμφέροντα πίσω από κάποιες
επιθέσεις με σκοπό την επιβολή και διατήρηση κάποιου κατεστημένου από
παρακρατικές ομάδες, την οποία και ονόμαζαν “κρατική τρομοκρατία”.
Βλέπουμε λοιπόν ότι σε όλες σχεδόν τις επιθέσεις, η γενική αιτία ήταν να
υλοποιηθούν κάποιοι στόχοι ή να εκφραστεί διαμαρτυρία για την αλλαγή του
κατεστημένου δια του εκφοβισμού.
Έχει εμφανισθεί με διάφορες μορφές, όπως αντάρτικο των πόλεων,
εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο, ιερός πόλεμος, πάντοτε όμως είχε ως απώτερο
σκοπό την προσβολή της ύπαρξης και της λειτουργίας της πολιτείας,
χρησιμοποιώντας την ένοπλη βία ως μοναδικό μέσο διεξόδου από την καταπίεση
της. Λειτουργεί παρασιτικά και κυρίως σε δημοκρατικές πολιτείες, όπου όταν οι
δημοκρατικοί θεσμοί δεν λειτουργούν για την ενίσχυση της ποιότητας της
δημοκρατίας αλλά ως αυτοσκοπός της, βρίσκει πρόσφορο έδαφος για δράση.
Η άποψη των ίδιων των τρομοκρατών – το παράδοξο αλλά και μεγαλειώδες
είναι ότι σε μια δημοκρατία ακόμα και ο τρομοκράτης δικαιούται να έχει άποψη –
είναι πως η βία που παράγουν είναι η απάντηση στη βία του κράτους.
Η «επανάσταση» που αποβλέπει στην αναμόρφωση της κοινωνίας βασίζεται σε
ένα γεγονός αναμφισβήτητο και πρωταρχικής σημασίας. Στο ότι η κοινωνική ζωή
διέπεται από μια βαθιά ανισότητα και αδικία. Αυτή εμφανίζεται με διάφορες
μορφές, όπως με τη φτώχεια των πολλών και των πλούτο των λίγων, την
ανυπαρξία ελευθερίας και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την
καταπίεση και τον εξανδραποδισμό του ανθρώπου από τα κάθε λογής τυραννικά
καθεστώτα κ.α.
Για τον G.Sorrel, πολέμιο του φιλελεύθερου και δημοκρατικού συστήματος,
η βία είναι το ύψιστο πάθος, η μόνη δημιουργός δύναμη της ιστορίας, η εξ ορισμού
παράλογη και γι αυτό ακριβώς αυθεντική και γνήσια, μια πρωταρχική έκφραση της
ζωής που δεν έχει ανάγκη έγκρισης από το δίκαιο ή το ιδανικό.
Σαν φαινόμενο το οποίο πηγάζει από τον κοινωνικό ιστό και σαφώς
κατευθύνεται εναντίον του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα κοινωνικό
φαινόμενο το οποίο εκφράζεται με την ακραία αντίδραση στο πολιτικό γίγνεσθαι.
Αναμφισβήτητα όμως είναι και μια εκ των πλέον σύγχρονων μορφών πολέμου,
διότι όπως θα δούμε στα κεφάλαια που ακολουθούν, η πλειονότητα των
τρομοκρατικών ενεργειών που συντελούνται σήμερα έχουν όλα τα χαρακτηριστικά
των σύγχρονων πολεμικών επιχειρήσεων. Αν και όταν χρησιμοποιούμε τον όρο
πόλεμος έρχεται στον νου μας η εικόνα δύο εξοπλισμένων αντιπάλων, οι οποίοι
μάχονται ο ένας απέναντι στον άλλο, εντούτοις αναλύοντας μία τρομοκρατική
ενέργεια θα συναντήσουμε την εφαρμογή του συνόλου των αρχών του πολέμου
και του στρατιωτικού ελιγμού.
Αυτή η ιδιάζουσα μορφή κοινωνικού συναγερμού και αντίδρασης ενάντια
στο πολιτικό περιβάλλον γίνεται ολοένα και περισσότερο υπόθεση ολιγότερων οι
οποίοι έχοντας πρόσβαση πλέον ακόμα και σε σύγχρονα οπλικά συστήματα και
εκμεταλλευόμενοι τις τεχνολογικές εξελίξεις, είναι δυνατόν να αναγάγουν την
τρομοκρατική δράση στον πόλεμο του μέλλοντος.
Μορφές της Τρομοκρατίας
• Ιδεολογική (κομματική τρομοκρατία)
1. Ακροαριστερή τρομοκρατία
Η «αριστερή τρομοκρατία» είναι κατά κανόνα ατομική και εντάσσεται στη
στρατηγική της επαναστατικής ανατροπής των καθεστώτων. Είναι μία από τις
μεθόδους της επαναστατικής πάλης και δεν είναι αυτοσκοπός. Οι θιασώτες της
θεωρούσαν ότι η εκτέλεση προσώπων που συμβολίζουν την εξουσία, την
εκμετάλλευση ή την καταπίεση μπορεί να λειτουργήσει σαν καταλύτης, να
ενθαρρύνει τις λαϊκές μάζες και να τις εξωθήσει προς την κατεύθυνση της μαζικής
εξέγερσης. Οι προσδοκίες αυτές ποτέ δεν δικαιώθηκαν από τα γεγονότα, αλλά
διατήρησαν την ακτινοβολία τους για πολλές δεκαετίες.
Η «αριστερή τρομοκρατία» έχει συγκεκριμένο στόχο και ενδιαφέρεται πολύ για
την απήχηση που θα έχει η ενέργειά της στην κοινή γνώμη, αφού-θεωρητικά
τουλάχιστον- από τη συναίνεση του λαού αντλεί τη νομιμοποίηση της στο
ιδεολογικό- ηθικό και στο πολιτικό επίπεδο. Γι ́ αυτό το λόγο, όχι μόνο καταδικάζει
την τυφλή βία, αλλά και προσέχει να μην πλήξει αθώους. Υπάρχουν, βεβαίως , και
αρκετές περιπτώσεις, που βρήκαν το θάνατο αθώοι, αλλά αυτό δεν συνέβη από
πρόθεση.
Το ενδιαφέρον να μην πληγούν αθώοι πηγάζει όχι τόσο από την ηθική
αντίληψη για την αξία της ανθρώπινης ζωής όσο από την ιδεολογία και την
πολιτική στρατηγική της «αριστερής τρομοκρατίας». Οι οργανώσεις αυτές
επιζητούν την επιδοκιμασία των λαϊκών τάξεων, γιατί θεωρητικά όχι μόνο
απευθύνονται σ’ αυτές, αλλά ενεργούν εξ ονόματός τους.
2. Ακροδεξιά τρομοκρατία
Την ίδια περίοδο έχουμε δείγματα γραφής και της «ακροδεξιάς τρομοκρατίας»,
με πιο χαρακτηριστικό την έκρηξη βόμβας στο σιδηροδρομικό σταθμό της
Μπολόνια. Η τυφλή βία εντάσσεται στη λεγόμενη στρατηγική της έντασης, που ο
στόχος της είναι πολλαπλός: Πρώτον, να εκφοβίσει τους πολίτες και να ενισχύσει
την τάση ιδιωτικοποίησης, δεύτερον να συκοφαντήσει πολιτικά την Αριστερά και
τρίτον να εξωθήσει τις κυβερνήσεις να λάβουν αυταρχικά μέτρα. Τη μέθοδο της
προβοκάτσιας έχουν χρησιμοποιήσει πολλές φορές όχι μόνο δικτατορικά
καθεστώτα, αλλά και παρακρατικές ή ακροδεξιές οργανώσεις σε δημοκρατικές
χώρες. Ο εμπρησμός του Ράιχσταγκ από τους ναζί είναι ένα από τα πολλά
παραδείγματα. Η πολύνεκρη έκρηξη που είχε ως δράστη τον ακροδεξιό Τίμοθι
Μακβέι είναι μία ιδιάζουσα περίπτωση τυφλής «ακροδεξιάς τρομοκρατίας»,
δεδομένου ότι δεν φαίνεται να εντάσσεται σε συγκεκριμένο πολιτικό σχέδιο.
• Τρομοκρατία “εθνικοαπελευθερωτικού” χαρακτήρα
Στην κορυφή του καταλόγου οργανώσεων εθνοτικού χαρακτήρα, βρίσκονται οι
Παλαιστίνιοι, αλλά στον ίδιο κατάλογο είναι και το εβραϊκό Λικούντ του Μεναχέμ
Μπέγκιν, που πραγματοποίησε πολλές αιματηρές βομβιστικές επιθέσεις εναντίον
των Βρετανών πριν ιδρυθεί το κράτος του Ισραήλ. Στην ίδια κατηγορία ανήκουν ο
ιρλανδικός IRA, η βασκική ΕΤΑ, το αυτονομιστικό κίνημα της Κορσικής κ.α.
Υπάρχει και μια κατηγορία εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων που
στηρίχθηκαν στην κλασική ανταρτική δράση, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις
κατέφυγαν επιλεκτικά και σε τρομοκρατικές ενέργειες. Παλιότερα ήταν οι
Σαντινίστας στη Νικαράγουα, το Φαραμπούτο Μαρτί στο Σαλβαδόρ, αργότερα το
κουρδικό ΡΚΚ στην Τουρκία, οι Τσετσένοι και άλλα αποσχιστικά κινήματα στον
Καύκασο και προσφάτως, ο αλβανικός UCK στο Κοσσυφοπέδιο και στην ΠΓΔΜ
είναι μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα. Το εάν ορισμένα εξ αυτών έχουν
χαρακτηρισθεί τρομοκρατικές οργανώσεις και άλλα μαχητές της ελευθερίας
εξαρτάται αποκλειστικώς και μόνον από τις πολιτικές σκοπιμότητες των Ηνωμένων
Πολιτειών, οι οποίες και κάνουν τις σχετικές ταξινομήσεις.
• ”Κρατική” τρομοκρατία
Παρ’ ότι συνήθως η επίσημη εκδοχή για το τρομοκρατικό φαινόμενο δεν
συμπεριλαμβάνει την κρατική τρομοκρατία, αυτή αποτελεί ένα σημαντικότατο
σκέλος. Δεν είναι μόνον οι προβοκάτσιες για την καλλιέργεια κλίματος και τη
συκοφάντηση των εσωτερικών αντιπάλων. Είναι και η προσφυγή σε τρομοκρατικές
μεθόδους για την εξουδετέρωση ανταρτικού πόλεων ή αποσχιστικών κινημάτων.
Η πιο ωμή και ευθέως ομολογημένη περίπτωση κρατικής τρομοκρατίας είναι
αυτή που ασκεί το Ισραήλ εναντίον των Παλαιστίνιων. Κάνοντας μια σύντομη
ιστορική αναδρομή θα θυμηθούμε, ότι πριν από τη διαμόρφωση των κρατών στην
περιοχή της Παλαιστίνης είχαν εμφανισθεί αυτονομιστικά κινήματα που είχαν
χαρακτηρισθεί τρομοκρατικά, γιατί έκαναν χρήση βίας.
Τα κινήματα αυτά αποτελούνταν από Εβραίους της αυτονομιστικής οργάνωσης
Λικούντ του Μεναχεμ Μπεγκίν5 και είχαν ως στόχο Βρετανούς υπηκόους.
Σταδιακά, στη δράση αυτή των Ισραηλινών αντέδρασαν οι Άραβες της
περιοχής, ασκώντας ανάλογη βία. Η δικαιολογητική βάση της βίας αυτής
επικεντρωνόταν στην αντίληψη ότι “Η δημιουργία του Ισραήλ και η μεγάλη
αμερικανική οικονομική βοήθεια που λάμβανε αυτή η χώρα, ήταν η συνέχεια της
δυτικής αποικιοκρατίας και της νεοαποικιοκρατικής πολιτικής”.6
Στη δεκαετία του 1980,στις ΗΠΑ κυριαρχεί ο Ρόναλντ Ρήγκαν, ο οποίος
ανήγαγε την τρομοκρατία σε πρώτο θέμα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Η
πρώτη λίστα των κρατών-τρομοκρατών έρχεται στη δημοσιότητα και εν μέρει
επιτυγχάνεται μια μεγάλη προβολή των αμερικανικών θέσεων περί τρομοκρατίας
και των δεινών που θα προκύψουν σε περίπτωση που δε θα υπάρξει διεθνής
κινητοποίηση.
5 Τρομοκρατική οργάνωση η οποία έγινε επίσημο πολιτικό κόμμα, νομιμοποιήθηκε και συμμετείχε στην κυβέρνηση.
6 Menahem Begin, “The Revolt”, στο Μ. ΜΠΟΤΣΗ «Ζητήματα Ασφάλειας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων», εκδ. Παπαζήση,
σελ. 79.
• ”Θρησκευτική” τρομοκρατία
«Οι άνθρωποι που γίνονται μάρτυρες δεν το κάνουν αυτό επειδή είναι
απεγνωσμένοι. Το κάνουν γιατί θέλουν να είναι πιστοί στην εσωτερική τους ανάγκη,
υπακούουν σε μια αίσθηση αποστολής. Γι’ αυτό δεν πρόκειται γι’ αυτοκτονία... Οι
μάρτυρες είναι το πιο αξιοσέβαστο φαινόμενο σε όλη την ιστορία...» κ. Μαχμούντ
Αλ Ζαχάρ, πολιτικός ηγέτης της Χαμάς
«Οι θρησκευτικές απόψεις, όμως, παραμένουν πάντα στο απυρόβλητο ακόμη
και από τους άθεους. Αν ο θάνατος θεωρηθεί τελειωτικός, κάποιος ορθολογικά
πράτων θα έχει υψηλή εκτίμηση στη ζωή του και θα διστάσει να την θέσει σε
κίνδυνο. Αυτό κάνει τον κόσμο ασφαλέστερο μέρος, όπως κι ένα αεροπλάνο είναι
πιο ασφαλές αν ο αεροπειρατής θέλει να επιβιώσει. Στο άλλο άκρο, αν ένας ικανός
αριθμός ανθρώπων πεισθούν από τους ιερείς τους, ότι ο μαρτυρικός θάνατος είναι
αντίστοιχο με το πάτημα ενός κουμπιού που θα μας στείλει σε ένα άλλο σύμπαν,
τότε ο κόσμος γίνεται εξαιρετικά επικίνδυνο μέρος. Ειδικά αν αυτοί οι άνθρωποι
πιστέψουν ότι το άλλο σύμπαν είναι μια παραδεισένια διαφυγή από τα προβλήματα
του πραγματικού κόσμου... » κ. Ρίτσαρντ Ντόκινς
Υπάρχει θρησκευτική τρομοκρατία, άσχετα αν αναδεικνύει πολιτικά
αιτήματα. Μπορεί δηλαδή οι Τσετσένοι στο θέατρο της Μόσχας να ζητούσαν
απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων από τον Καύκασο, οι μαρτυρίες όμως λένε
ότι οι μαυροφορούσες αντάρτισσες δήλωναν «χαρούμενες επειδή θα πεθάνουν και
θα καταλήξουν στην αγκαλιά του Αλλάχ». Από τη στιγμή που ένας παίκτης του
πολιτικού παιγνίου βάζει μεταθανάτιους στόχους, κανένας πολιτικός συμβιβασμός
δεν του είναι αρκετός. Ακόμη κι αν ικανοποιηθούν τα δίκαια ή άδικα πολιτικά
αιτήματα που έχει ως βιτρίνα ο ισλαμικός φονταμενταλισμός (δίκαιη λύση στο
Παλαιστινιακό, απόσυρση Ρώσων από την Τσετσενία, απόσυρση Αμερικανών που
σταθμεύουν στον Κόλπο κ.λ.π.), οι θεοκράτες που ελέγχουν αυτά τα κινήματα δεν
μπορούν να σταματήσουν εκεί. Στόχος είναι η κατ’ αυτούς θεϊκή επιταγή υπόταξης
των απίστων στο νόμο του Ισλάμ. Από την στιγμή που κάποιος βάζει το Θεό στην
πολιτική κανένας ορθολογισμός, κανένας συμβιβασμός, καμία πολιτική λύση δεν
είναι νοητή. «Ο Ισλαμικός φονταμενταλισμός έχει παγκόσμιες φιλοδοξίες: την
υποταγή του κόσμου στο ολοκληρωτικό σύστημα της Σαρίας, ένα φασιστικό
σύστημα που σχεδιάστηκε για να ελέγχει όλες τις πράξεις των ατόμων», έγραψε ο
πρόεδρος του «Ινστιτούτου για την εκκοσμίκευση της Ισλαμικής Κοινωνίας» Ιμπ
Γουαράκ.
Το γεγονός ότι η τρομοκρατία του φονταμενταλιστικού Ισλάμ είναι
θρησκευτική σημαίνει ότι στις δυτικές κοινωνίες δεν υπάρχουν άμαχοι αλλά μόνο
άπιστοι. Δυνάμει στόχος είναι οποιοσδήποτε δεν ασπάζεται τις επιταγές της
θρησκείας
Από τη στιγμή που έχουμε να κάνουμε με θρησκευτική τρομοκρατία ο η
ανθρώπινη ζωή είναι επουσιώδης λεπτομέρεια. Πολύ δε περισσότερο – κι αυτό την
κάνει εξαιρετικά επικίνδυνη – η ζωή των ίδιων των τρομοκρατών.
Η αναζήτηση των αιτίων και η προσπάθεια ερμηνείας των αποτελεί
υποχρέωση της διεθνούς κοινότητας και των επί μέρους κρατών, ώστε να
προταχθεί η στρατηγική της αντιμετωπίσεως του διεθνούς προβλήματος και η
συλλογική προσπάθεια καταστολής του φαινομένου της τρομοκρατίας 1.
Η ανισομερής οικονομικής ανάπτυξη και συμμετοχή στα διεθνή δρώμενα και το
έλλειμα εκδημοκρατισμού και χρηστής και αποτελεσματικής διακυβερνήσεως σε
πολλές υπανάπτυκτες και αναπτυσσόμενες χώρες και μάλιστα ανεξάρτητα από τον
φυσικό τους πλούτο, επιβάλλει τη μετατόπιση του διακυβεύματος των διεθνών
σχέσεων στον άξονα Βορρά – Νότου. Το ίδιο ισχύει και εντός των κρατών, όπου,
σε ορισμένα, το λεγόμενο «όριο της φτώχειας» καλύπτει μεγάλο ποσοστό του
πληθυσμού τους.
Περιφερειακές συγκρούσεις, όπως π.χ. το Παλαιστινιακό, που δεν
νομιμοποιούν, βεβαίως, ούτε είναι η πραγματική αιτία των τρομοκρατικών
κτυπημάτων, επιβαρύνουν το κλίμα, φανατίζουν τις μάζες και δημιουργούν
συνθήκες για την στρατολόγηση τρομοκρατών.
Η διάλυση της Ενώσεως Σοσιαλιστικών Σοβιετικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) και
του Συμφώνου της Βαρσοβίας (ΣΒ) αποδέσμευσε εθνικιστικές τάσεις ανεξαρτησίας
σε πολλές περιοχές, πέραν των εν εξελίξει παγκοσμίως. Στη συγκεκριμένη
περίπτωση οι ανταγωνισμοί, γεωστρατηγικοί και γεωοικονομικοί, για την
παραγωγή, μεταφορά και εν γένει εκμετάλλευση των πηγών ενεργείας του
Καυκάσου και της Κασπίας, περιπλέκουν έτι περισσότερο την κατάσταση στην
περιοχή.
Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός κατά πάσης νεωτερικής ερμηνείας του Ισλάμ,
όπως π.χ. η δημοκρατική διακυβέρνηση ισλαμικής χώρας, και κατά του δυτικού
πολιτισμού, που επηρέασε ή επέβαλε και επηρεάζει τέτοιες εξελίξεις, από μακρού
αποτελεί βασική αιτία προκλήσεως και οργανώσεως της «ισλαμικής
τρομοκρατίας». Αυτή είναι είτε ανεξάρτητα είτε καθεστωτικά-κρατικά
υποστηριζόμενη για δράση εντός των ισλαμικών χωρών ή εκτός αυτών κατά των
δυτικών κοινωνιών. Όσον αφορά την οικονομική διάσταση αυτού του είδους της
βίας, η οικονομική εξαθλίωση και φτώχεια, τα απολυταρχικά καθεστώτα και οι
δικτατορίες της μιας ή άλλης παραλαγής ή «επαναστατικά κινήματα» στον ισλαμικό
κόσμο επιτείνουν το φαινόμενο. Ο Μπιν Λάντεν και η Αλ-Κάϊντα προσβλέπουν
στην ανόρθωση του αραβικού και ισλαμικού κόσμου, μέσω της επιστροφής στη
μεσαιωνική «καθαρότητά» του.
Ο ιστορικός αντιδυτικισμός, που αναπτύχθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες της
αποικιοκρατίας και οπωσδήποτε ορισμένες κρίσιμες πολιτικές επιλογές των ΗΠΑ
και της Δύσεως, συνολικά – Μεσανατολικό, χρηματοδότηση και εκμετάλλευση
εξτρεμιστικών οργανώσεων για ίδιους σκοπούς κ.λ.π. – σε συνδυασμό ή
ανεξάρτητα με τον ισλαμικό φονταμενταλισμό, διαμορφώνουν την ψυχολογία του
«καμικάζι (αυτόχειρα) τρομοκράτη» και του αυταρχικού και επιθετικού «ηγέτου» και
τα σύνδρομά του, που οι τοπικές κοινωνίες αναδεικνύουν ή ανέχονται.
Πάσης μορφής εκκρεμούντα παγκόσμια και περιφερειακά προβλήματα, π.χ.
προστασία περιβάλλοντος, διεθνές εμπόριο, υπόθεση του Διεθνούς Ποινικού
Δικαστηρίου, υποστήριξη κάθε λογής αυταρχικών καθεστώτων κ.λ.π. εμπεδώνουν
το αίσθημα της αδικίας.
Στη δεκαετία του ’70 και λιγότερο του ’80 η ευρωπαϊκή τρομοκρατία απειλούσε
τα θεμέλια των κοινοβουλευτικών καθεστώτων της Δυτικής Ευρώπης. Τα «κράτη-
υποστηρικτές» και οι «ενδιάμεσες» διεθνείς τρομοκρατικές οργανώσεις, που τους
παρείχαν εκπαίδευση και μέσα, μας είναι σήμερα γνωστά. Κράτη του ΣΒ, Λιβύη,
Λίβανος, Συρία, Ιράν, Ν. Υεμένη, Κούβα, Νικαράγουα ̇ οργανώσεις όπως PLO, AL
FATAH κ.α. Η διάλυση του ΣΒ έδωσε τέλος στη δράση των ευρωπαϊκών
τρομοκρατικών οργανώσεων, που ήδη είχαν αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά,
πλην IRA και ΕΤΑ, που έχουν άλλους στόχους.
_Ισλαμική Τρομοκρατία
Αφήσαμε τελευταία την «ισλαμική τρομοκρατία», που σε αυτές τις μέρες
βρίσκεται στο κέντρο του ενδιαφέροντος.
Η εξάπλωση, η επέκταση και η ένταση του ισλαμικού εξτρεμισμού στη Μέση
Ανατολή, αποτέλεσαν και αποτελούν αντικείμενο ανάλυσης, μελέτης και
περίσκεψης πολλών επιστημόνων, όπως και κυβερνήσεων.
Ο ισλαμισμός θεωρείται ως η θρησκεία με τη μεγαλύτερη εξάπλωση, ειδικά τα
τελευταία χρόνια.7 Το ένα πέμπτο του παγκόσμιου πληθυσμού ασπάζεται και
ακολουθεί τα διδάγματα του Ισλάμ, οι πιστοί του δε ζουν μόνο στην περιοχή της Μ.
Ανατολής. Η Κίνα έχει τρεις φορές περισσότερους μουσουλμάνους από τη
Σαουδική Αραβία,8 όσο δε για τις ΗΠΑ, ο ισλαμισμός θεωρείται ως η θρησκεία με
τον ταχύτερο ρυθμό εξάπλωσης.9
Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός προσέδωσε πολιτική χροιά στη θρησκεία. Όταν
το 1928 ο Χασάν αλ-Μπάνα ίδρυσε τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο,
η προσπάθεια εστιάστηκε στην “κρίση ταυτότητας”, που ήταν αποτέλεσμα της
αποικιοκρατίας και στη στροφή στο παρελθόν για την ανακάλυψη του χαμένου
εαυτού.10
7 Council on American Islamic Relations, Press Release, 14 june, 1995, σελ. 3 στο Μ. ΜΠΟΤΣΗ, Ζητήματα
Ασφάλειας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων, Παπαζήση,1999.
8 Medd R. and Goldstein F., “International Terrorism on the Eve of the New Millennium”, Studies in Conflict and
Terrorism, Vol. 20, No. 3, July-September 1997,στο Μ. ΜΠΟΤΣΗ «Ζητήματα Ασφάλειας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων», εκδ.
Παπαζήση, σελ. 99.
9 Το ίδιο με το προηγούμενο σελ. 100.
10 Laqueur W., The Age of Terrorism, Little Brown and Co, Boston, 1987 στο Μ. ΜΠΟΤΣΗ «Ζητήματα Ασφάλειας στη
Νέα Τάξη Πραγμάτων», εκδ. Παπαζήση, σελ. 102.
Η απήχηση της ιδεολογίας που είχε αφετηρία τη θρησκεία υπήρξε άμεση. Τα
κοινωνικά σύνολα, που δεν έχουν εκ των πραγμάτων την ικανότητα αξιολόγησης
των οικονομικών συστημάτων προσχώρησαν ταχύτατα στην ιδεολογία “Το Ισλάμ
είναι η λύση”, που έδινε την υπόσχεση μιας δικαιότερης κατανομής του εθνικού
πλούτου και της ισότητας στην κατάσταση διαβίωσης των εξαθλιωμένων κατοίκων
της Μ. Ανατολής.
Η θρησκευτική βία είναι περισσότερο ολέθρια από την πολιτική.
Έχει αποδειχθεί ότι η βία που εκπορεύεται από θρησκευτικά ελατήρια προκαλεί
μεγαλύτερες απώλειες ανθρώπινων ζωών, από αυτή που ασκείται από πολιτικές
οργανώσεις βίας. Η θρησκευτική τρομοκρατία είναι υπεύθυνη για το 8% των
ενεργειών βίας μεταξύ των ετών 1982 – 1989, ταυτόχρονα είναι υπεύθυνη για το
30% των θανάτων.11
• Κατηγοριοποίηση
Ένας επίσης τρόπος κατηγοριοποίησης της τρομοκρατίας θα μπορούσε να
είναι ο βάση του οπλισμού και το πεδίο εφαρμογής της. Με το ποιο πάνω σκεπτικό
διακρίνουμε την:
Βιολογική Τρομοκρατία.
Είναι η χρησιμοποίηση μεταδοτικών μικροοργανισμών, τοξινών και
δηλητηρίων που προκαλούν βλάβες στον ανθρώπινο οργανισμό. Η πραγματική
απειλή δεν είναι αυτές καθαυτές οι βλάβες που προκαλούν σήμερα αλλά οι
"βελτιώσεις" που θα εξασφαλισθούν στο εγγύς μέλλον, λόγω της βιοτεχνικής
επανάστασης.
Χημική.
Σε αντίθεση με τα βιολογικά όπλα, οι χημικές ενώσεις που μπορούν να
χρησιμοποιηθούν σε μια τρομοκρατική ενέργεια έχουν μικρότερη εξάπλωση που
εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες και τη
διαμόρφωση του περιβάλλοντος.Επειδή πολλές από τις χημικές ουσίες είναι
άχρωμες και άοσμες και η επίδρασή τους μπορεί να καθυστερήσει να εμφανισθεί η
καταστροφική δυνατότητα προκαλεί τις ίδιες ανησυχίες με εκείνες που εγείρουν τα
βιολογικά όπλα.
Πυρηνική Τρομοκρατία.
Αυτή μπορεί να εκδηλωθεί με μια πολλαπλότητα μορφών που κάθε μια
εξαρτάται από μια σειρά από παράγοντες, όπως η πυροδότηση μιας πυρηνικής
βόμβας, η δολιοφθορά σε εργοστάσιο παραγωγής πυρηνικής ενέργειας και η
πρόκληση πυρηνικής μόλυνσης χωρίς να μεσολαβήσει πυρηνική έκρηξη.
Ενώ η κατασκευή μιας πυρηνικής βόμβας απαιτούσε μέχρι πρόσφατα
επενδύσεις και εγκαταστάσεις που εθεωρείτο ότι μόνο λίγες χώρες μπορούσαν να
διαθέσουν, η ευκολία με την οποία σήμερα ένας επίδοξος τρομοκράτης με
11 Η έρευνα που διεξήγαγε η Rand στο St. Andrews University με τίτλο Chronology of International Terrorist Incidents,
για την περίοδο 1982-1989, κατέγραψε ότι οι τρομοκρατικές οργανώσεις των Σιϊτών διέπραξαν 247 πράξεις βίας, αλλά ήταν
υπεύθυνες για 1057 θανάτους.
κατάλληλες γνώσεις πυρηνικής τεχνολογίας μπορεί να ανακαλύψει πληροφορίες
που θα τον οδηγήσουν στην κατασκευή μιας πυρηνικής βόμβας είναι μεγάλη.
Ηλεκτρονική Τρομοκρατία ή Τρομοκρατία στο Διαδίκτυο.
Μέχρι πριν μερικά χρόνια η απειλή για τρομοκρατική δράση μέσω των Η/Υ
ανήκε στο επίπεδο της επιστημονικής φαντασίας. Η πραγματικότητα όμως ήλθε να
αλλάξει την αφελή όπως φαίνεται άποψη. Το πλήθος, η δύναμη και η
πολυπλοκότητα της σύνδεσης των Η/Υ που κάνουν εύκολη τη ζωή των ανθρώπων
σε μια χώρα της βιομηχανοποιημένης Δύσης, είναι τόσο μεγάλα και τόσο δεμένα
με τις υποδομές της πραγματικότητας ώστε ο ίδιος ο άνθρωπος να μη μπορεί να
αντιληφθεί τις επιπτώσεις ακόμη και μιας μικρής διαταραχής τους.
Οι επιθέσεις που έχουν συμβεί μέχρι τώρα στο παγκόσμιο σύστημα
υπολογιστών έχουν αντιμετωπισθεί ταχύτατα, είτε λόγω της περιορισμένης
έκτασης των στόχων τους, είτε γιατί μέχρι σήμερα η ψαλίδα ανάμεσα στην
τεχνογνωσία των εισβολέων και την τεχνογνωσία των φυλάκων του παραμένει
μικρή.Η τρομοκρατία συνεχίζει και θα συνεχίσει να κτυπά το διαδίκτυο που από
την ίδια του τη δομή επιτρέπει αυτές τις επιθέσεις. Οι μορφές της εντοπίζονται στη
διάβρωση, καταστροφή, υποκλοπή αρχείων και στην πρόκληση καταρρεύσεων σε
τμήματά του.
Τρομοκρατία με Συμβατικά Όπλα.
Η μέχρι τώρα δράση των διαφόρων τρομοκρατικών οργανώσεων
φανερώνει ότι υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις για απόκτηση και χρησιμοποίηση
συμβατικών μέσων (ρουκέτες, εκρηκτικά, πυροβόλα όπλα, χειροβομβίδες κ.λ.π.)
με σχετική ευκολία για προσβολή επιλεγμένων στόχων. Στρατιωτικές
εγκαταστάσεις είναι στόχοι που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τρομοκράτες που
επιδιώκουν την εξασφάλιση συμβατικών όπλων.
Δομή οργάνωση και λειτουργία τρομοκρατικών
οργανώσεων
Θα γίνει μια προσέγγιση της δομής, της οργάνωσης και
της λειτουργίας των τρομοκρατικών οργανώσεων λαμβάνοντας υπόψη τις γνώσεις
που έχουμε αποκτήσει μέχρι σήμερα για αυτές από μαρτυρίες μεταμελημένων
τρομοκρατών και από αναλύσεις ειδικών επιστημόνων, κυρίως κοινωνιολόγων.
Μια από τις σπουδαιότερες παραμέτρους ανάλυσης του φαινομένου είναι η
ανταπόκριση και η αποδοχή του φαινομένου από τις οργανωμένες κοινωνίες. Παρ’
όλο που στις ιδρυτικές τους διακηρύξεις οι τρομοκρατικές οργανώσεις διατείνονται
ότι πρεσβεύουν μια ευρεία κοινωνική εξέγερση, στην πράξη αποκλείουν την
ενεργοποίηση της κοινωνικής δομής, παρουσιάζοντας ένα εντελώς ολοκληρωτικό
πρόσωπο. Η χρήση βίας ως πολιτικής αντίδρασης εξ ορισμού δεν θα μπορούσε
παρά μόνο να καταδικασθεί από μια υγιή κοινωνία η οποία κατά αρχήν σέβεται την
ανθρώπινη ζωή.
Στις περισσότερες τρομοκρατικές οργανώσεις υπάρχουν σαφώς διακριτοί
ρόλοι μεταξύ των μελών τους, γεγονός που εξασφαλίζει την ασφάλεια αλλά και την
εύρυθμη λειτουργία τους. Συνήθως υπάρχει μια ηγετική ομάδα (ιδρυτικά μέλη ) η
οποία εγγυάται κατά αρχήν την ιδεολογική συνέπεια της οργάνωσης.
Στις ισλαμικές οργανώσεις μάλιστα πάντοτε υπάρχει ένας διακεκριμένος
θρησκευτικός ηγέτης η ταυτότητα του οποίου είναι γνωστή στη διεθνή κοινή γνώμη
π.χ. Os. Bin Laden, προσδίδοντας έτσι κύρος στην υπόσταση τους.
Η ομάδα αυτή είναι υπεύθυνη για την διαχείριση του < πολιτικού > λόγου
της οργάνωσης, την καθοδήγηση των νέων μελών, τις επαφές της οργάνωσης με
όλους τους συναφείς χώρους, και την επιλογή των στόχων. Τα μέλη της έχουν
πολύ υψηλό μορφωτικό επίπεδο και συνήθως είναι άτομα μέσης ή ανώτερης
κοινωνικής στάθμης. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι η ολιγαριθμότερη
ομάδα εντός της οργάνωσης.
Άλλη ομάδα είναι αυτή που έχει επιφορτιστεί με το καθαρά εκτελεστικό έργο
της οργάνωσης. Είναι άτομα τα οποία έχουν υποστεί μια εκτεταμένη εκπαίδευση
και είναι δυνατόν να είναι μόνιμα μέλη της ή να στρατολογούνται για εκτέλεση
συγκεκριμένων αποστολών.
Αξιοσημείωτο και βεβαίως ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι πλέον παρατηρείται
μια τεχνογνωσία σε ότι αφορά την χρήση προηγμένης τεχνολογίας όπλων, όπως
και βιολογικών – χημικών ουσιών π.χ. η τρομοκρατική ενέργεια στον υπόγειο
σιδηροδρομικό σταθμό του Τόκιο με την ουσία SARIN, από παραθρησκευτική
οργάνωση. Ένας πραγματικά μεγάλος εφιάλτης για την ανθρωπότητα θα είναι το
ενδεχόμενο ελέγχου από τρομοκράτες και πυρηνικών όπλων, αρκετά πιθανό
σενάριο μετά τα κρούσματα πυρηνικού λαθρεμπορίου που έχουν δει το τελευταίο
διάστημα το φως της δημοσιότητας, από χώρες της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ.
Συχνά υπάρχει και μία τρίτη ομάδα στους κόλπους των τρομοκρατικών
οργανώσεων η οποία είναι επιφορτισμένη με την εκτέλεση των δευτερευουσών
αποστολών και γενικά με την υποστήριξη από πλευράς Δ.Μ., όταν δεν θεωρείται
σκόπιμο να εκτεθούν σε περιττό κίνδυνο τα υπόλοιπα μέλη στα ίχνη των οποίων
ενδέχεται να έχουν βρεθεί οι διωκτικές αρχές.
Σε όλες τις βαθμίδες μιας τρομοκρατικής οργάνωσης τα κύρια
χαρακτηριστικά τους, είναι ο πολύ υψηλός βαθμός πειθαρχίας μεταξύ των μελών
της, γεγονός που δίνει την εντύπωση στα επιφορτισμένα με την καταστολή όργανα
αλλά και στην κοινή γνώμη, ότι πρόκειται για ομάδες με στρατιωτική διάρθρωση,
και βεβαίως η προσήλωση τους στον < σκοπό που αγιάζει τα μέσα > με ιδιαίτερο
φανατισμό.
Εκτός από κάποιες περιπτώσεις εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων στα
οποία υπάρχει κάποια σχετική κοινωνική αντιπροσώπευση π.χ. I.R.A., E.T.A. στις
περισσότερες τρομοκρατικές οργανώσεις υπάρχει ένα στεγανό περιβάλλον που
χαρακτηρίζεται από συνωμοτικότητα και το οποίο βεβαίως απεικονίζει την ισχνή
δυναμική που έχει το φαινόμενο μέσα στην κοινωνία. Μπορούμε να φανταστούμε
ότι ένα πλήθος ανθρώπων το οποίο έχει συναφείς απόψεις για την πολιτική
αντίδραση με κάποια τρομοκρατική οργάνωση σε καμία περίπτωση δεν θα
μπορούσε να στρατολογηθεί στο όνομα αυτής της αντίδρασης, στοιχείο που
δείχνει ότι η < βία ενάντια στη βία του κράτους > είναι υπόθεση των εξαιρετικά
μυημένων. Υπάρχει εν κατακλείδι μια αμφιμονοσήμαντη τάση απώθησης μεταξύ
τρομοκρατίας και κοινωνίας, η οποία αντικατοπτρίζεται τόσο στο εσωτερικό των
τρομοκρατικών οργανώσεων, όσο και της κοινωνίας.
Κάθε τρομοκρατική ενέργεια μπορεί κάλλιστα να χαρακτηρισθεί σαν μία
επιχείρηση η οποία περιλαμβάνει όλα τα στάδια της σχεδίασης και της εκτέλεσης
μιας στρατιωτικής αποστολής, και συνεπώς μπορεί να αξιολογηθεί ως επιτυχής
όταν έχει επιτευχθεί ο αντικειμενικός της σκοπός, που δεν είναι άλλος από την
βίαιη χειραγώγηση της κοινής γνώμης μέσω της διασποράς τρόμου. Απαραίτητη
προϋπόθεση επιτυχίας αυτής της αποστολής είναι η συλλογή, επεξεργασία και
εκμετάλλευση των πληροφοριών που αφορούν τον στόχο, καθ’ όλη τη διάρκεια
της επιχείρησης. Διαδικασία που ξεκινάει χρονικά συνήθως πολύ πριν το τελικό
στάδιο της εκτέλεσης, και αφορά από τις πιο σύνθετες γνώσεις ως τις πιο απλές
πληροφορίες για τον στόχο, πληροφορίες που εκτείνονται από την πιο σκοτεινή
πτυχή του παρελθόντος του ως τις πιο απλές καθημερινές του συνήθειες. Η
xρονική επιλογή σε αρκετές περιπτώσεις εκτέλεσης τρομοκρατικών ενεργειών π.χ.
ελλιπής φύλαξης του στόχου, η ακόμα και η επιλογή του στόχου π.χ. κεκαλυμμένη
ιδιότητα του, έχουν δημιουργήσει τεράστια ερωτηματικά στην κοινή γνώμη αλλά και
στις διωκτικές αρχές. Η έλλειψη αντίστοιχων πληροφοριών από τις κρατικές
υπηρεσίες που είναι επιφορτισμένες με την καταστολή, μεγιστοποιεί το
πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού για τις τρομοκρατικές οργανώσεις, η σύνδεση των
οποίων με αρκετές μυστικές υπηρεσίες είναι συχνή κατά το παρελθόν.
Η παραπάνω άποψη βεβαίως έβρισκε ισχυρή βάση κατά την ψυχροπολεμική
περίοδο όπου μέσω τρομοκρατικών οργανώσεων ελάμβανε χώρα και ένας
ιδιότυπος πόλεμος των μυστικών υπηρεσιών των δύο συνασπισμών.
Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στην σχέση του φαινομένου της
τρομοκρατίας και της λειτουργίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Είναι
αναμφισβήτητα ο δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ των τρομοκρατικών οργανώσεων
και της κοινωνίας, και ως εκ τούτου έχουν γίνει πολλές αναλύσεις για τον
ενισχυτικό τους ρόλο στην εξάπλωση του φαινομένου. Η δημοσιότητα αποτελεί
πρωταρχικό συστατικό στοιχείο της τρομοκρατικής στρατηγικής, γιατί ο τρόμος
που επιχειρεί να προκαλέσει στους κοινωνούς με αποτρόπαια εγκλήματα κατά
αθώων ανθρώπων, μόνο με την πλατειά διάδοση και προβολής τους με τα
σύγχρονα μέσα επικοινωνίας, μπορεί να πραγματοποιηθεί. Και δεν αποτελεί
υπερβολή η άποψη πως η τρομοκρατία ως μέσο αγωνιστικής στρατηγικής για την
προβολή των όποιων ιδεολογιών ή άλλων διεκδικήσεων, θεμιτών ή αθέμιτων, θα
είχε προ πολλού εγκαταλειφθεί, εάν δεν της δινόταν η δυνατότητα να ασκήσει την
< προπαγάνδα με την πράξη >, που επιδιώκει, στην έκταση και με την ένταση που
της παρέχουν τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας ανά τον ελεύθερο κόσμο.
Ωστόσο, θέμα περιορισμού της ελευθερίας του λόγου καθώς και της
πληροφόρησης και διακίνησης των ιδεών, προς χάριν της αντιμετώπισης της
τρομοκρατίας, δεν θα πρέπει με κανένα τρόπο να τεθεί. Γιατί η ελευθερία της
σκέψης και του λόγου, μια από τις σπουδαιότερες ατομικές ελευθερίες, εξασφαλίζει
επί πλέον αυτή ταύτη την λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, που
στηρίζεται στην ανεμπόδιστη έκφραση της αλήθειας καθώς και στο διάλογο και την
αντιπαράθεση απόψεων και ιδεών. Για αυτό και τυχόν περιορισμός ή κατάργηση
της ελευθερίας αυτής, θα επέφερε κακό κατά πολύ χειρότερο από εκείνο ακριβώς
που επιχειρεί με τον τρόπο αυτό να καταστείλει.
Πέρα από τη βασική αυτή θέση αρχής, την γενικά αποδεκτή σήμερα στον
δημοκρατικό κόσμο, υπάρχουν ορισμένα σοβαρά προβλήματα σχετικά με την
ελευθερία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, που ανακύπτουν επιτακτικά κατά την
αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, στα πλαίσια πάντα της έννομης τάξης.
Πράγματι, η τρομοκρατική εγκληματική δράση παρουσιάζει σήμερα μια
εντελώς ιδιαίτερη δραματικότητα για το κοινό, που διεγείρεται συγκινησιακά κατά
τρόπο υπέρμετρο, μαζί με το φόβο που του προκαλεί η αβεβαιότητα και η
ανασφάλεια για το μέλλον της δημοκρατικής ανοιχτής κοινωνίας. Κι αυτή ακριβώς
η επίδραση του τρομοκρατικού δράματος, το καθιστά ένα κατ’ εξοχήν θέμα για τον
τύπο και τα τηλεοπτικά μέσα, που με κάθε τρόπο το μεγεθύνουν και χρωματίζουν
το τρομοκρατικό έγκλημα δημιουργώντας ένα πραγματικό σενάριο, που
εξασφαλίζει βέβαιη κυκλοφορία στα έντυπα και ακροαματικότητα στα τηλεοπτικά
μέσα.
Έτσι όμως, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας μετατρέπονται άθελα τους σε
«συνεργούς»των τρομοκρατών, που ακριβώς αυτή την άμεση ψυχολογική
επίδραση στα άτομα επιδιώκουν με τα εγκλήματα τους. Και το κακό επαυξάνεται
όταν τα μέσα μαζικής επικοινωνίας δεν αρκούνται στην προβολή της είδησης,
μεγεθυσμένης και δραματοποιημένης έστω, αλλά προχωρούν ακόμα και στην
ηρωοποϊηση ορισμένων τρομοκρατών. Κι αντίθετα παραλείπουν να τονίσουν όταν
προβάλλουν τρομοκρατικές πράξεις, τη ριζική αντίθεση των πράξεων αυτών προς
το σύγχρονο ανθρωπιστικό δίκαιο, κι ακόμα πως κατατείνουν στην
αποδιοργάνωση του δημοκρατικού τρόπου ζωής, αλλά και γενικότερα στην
χαλάρωση των ιστών της κοινωνικής συνοχής.
Επίλογος
Το φαινόμενο της Τρομοκρατίας, είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο, πολύπλευρο και
για να προσεγγιστεί θέλει ιδιαίτερη προσοχή.
Για την επίλυση του φαινομένου της Τρομοκρατίας, είναι φανερό ότι πρέπει να
παραδεχτούμε την “αδυναμία” εξεύρεσης ορισμού ή να την ορίσουμε με έναν
ορισμό που θα περιλαμβάνει ουσιαστικά οποιαδήποτε μέθοδο εκφοβισμού, όπως
προκύπτει άλλωστε κι από την ετυμολογία της λέξης, που χρησιμοποιείται από τον
οποιοδήποτε, είτε αυτός είναι Κράτος, είτε μονάδα, είτε ομάδα από οποιαδήποτε
πλευρά και κάθε παράταξη οποιασδήποτε ιδεολογίας, και ο οποίος την
χρησιμοποιεί με σκοπό την αλλαγή -άμεσα ή έμμεσα- τη διαμαρτυρία, ή την
πρόκληση οποιουδήποτε προβλήματος σε κατεστημένους θεσμούς και λειτουργίες
συστημάτων και κοινωνιών, και που δεν μπορεί να το επιτύχει αυτό με τα
υπάρχοντα νόμιμα μέσα .
Οι καταστροφικότερες μέχρι σήμερα τρομοκρατικές επιθέσεις, σε ανθρώπινα
θύματα και υλικές ζημίες της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και μετά, εναντίον των
συμβόλων της οικονομικής, στρατιωτικής και πολιτικής ισχύος των ΗΠΑ (Δίδυμοι
Πύργοι -Πεντάγωνο - Καπιτώλιο), δεν έπληξαν μόνο, ανεπανόρθωτα το γόητρο της
μοναδικής υπερδύναμης του πλανήτη και προκάλεσαν τεράστιες οικονομικές
συνέπειες στις ΗΠΑ και στην παγκόσμια οικονομία (κατάρρευση χρηματιστηριακών
αγορών , χρεοκοπία επιχειρήσεων, απολύσεις μαζικές υπαλληλικού προσωπικού,
ανεργία, ύφεση οικονομική κ.λ.π.), αλλά επί πλέον ανέτρεψαν εκ βάθρων τα μέχρι
τώρα ισχύοντα, γύρω από τα θέματα της Διεθνούς τρομοκρατίας και σήμαναν την
απαρχή μιας εντελώς νέας εποχής για την ανθρωπότητα. Η παγκόσμια ασφάλεια,
η διεθνής ειρήνη, η ελευθερία των λαών και η δημοκρατία έχουν τεθεί «εν
κινδύνω» , όπως επίσης και τα «ατομικά δικαιώματα» και οι ελευθερίες των
πολιτών .
Τα τρομοκρατικά κτυπήματα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 απέδειξαν, ότι η δύναμη
της σύγχρονης Ισλαμικής τρομοκρατίας στηρίζεται στην άλωση του στόχου εκ των
έσω, αποδεικνύοντας ότι, τον γνωρίζει πολύ καλά και μάλιστα σε μια περίοδο κατά
την οποία θεωρούσε τον εαυτό του, σαν τη μόνη υπερδύναμη του πλανήτη,
«άτρωτο» στη χώρα του. Η ΗΠΑ και ο Δυτικός κόσμος μετά τις ανωτέρω επιθέσεις
και τις βιοχημικές (άνθρακας κ.λ.π.), ή επαπειλούμενες με βιοχημικά ή πυρηνικά
όπλα, απειλές που επακολούθησαν, αντιμετωπίζουν στρατηγικά τον κίνδυνο της
μαζικής τρομοκρατίας, από φανατικούς τρομοκράτες, που αποσκοπούν να
σκοτώσουν ακόμα μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων. Η αντιμετώπιση της
τρομοκρατίας αυτής της μορφής, από ζήτημα εσωτερικής ασφάλειας των χωρών,
μετετράπη και σε ζήτημα εθνικής άμυνας και ασφάλειας, λόγο και για τον οποίο
αλλάζουν τα Αμυντικά Δόγματα και συστήματα των Δυτικών χωρών, ως και τα
σχετικά εξοπλιστικά προγράμματα, και αναπροσαρμόζονται στις δημιουργηθείσες
νέες συνθήκες, για την αντιμετώπιση της λεγόμενης «ασύμμετρης» αυτής απειλής
που εμπεριέχει κάτι το εκπληκτικό, απρόβλεπτο, απίστευτο και καταστροφικά
μαζικό. Με άλλα λόγια, πρόκειται για το λεγόμενο ασύμμετρο πόλεμο, ο οποίος δεν
υπακούει σε κανόνες ή σε κάποια μορφή δικαίου, ούτε έχει πολλά κοινά με τις
κλασικές πολεμικές επιχειρήσεις.
Η φονταμενταλιστική τρομοκρατία στρέφεται εναντίον του Δυτικού τρόπου
ζωής, εξαιτίας της θρησκευτικής πολιτισμικής αντίθεσης των δύο αυτών κόσμων
και που ο Δυτικός αυτός τρόπος ζωής στηρίζεται στο φθηνό πετρέλαιο των
Αράβων, το οποίο οι Δυτικοί το εκμεταλλεύονται σε σχέση αποικιοκρατίας.
Ο Δυτικός κόσμος δεν αξιολόγησε σωστά, δίδοντας την δέουσα βαρύτητα,
το φαινόμενο της «Iσλαμικής αναβίωσης», κατά τη δεκαετία του 1970, απ' όπου
ξεπήδησε ο Ισλαμικός φονταμενταλισμός, που συσπείρωσε τα ευρύτερα φτωχά
λαϊκά στρώματα και τις εξαθλιωμένες και περιθωριακές μάζες, με βάση τη
θρησκεία, πληθυσμοί οι οποίοι έμειναν έξω από τη νέα παγκοσμιοποιημένη
οικονομία, με αποτέλεσμα να μισήσουν τη Δύση. Ο αλαζονικός τρόπος της
άσκησης της παγκόσμιας εξουσίας των ΗΠΑ, η σκανδαλώδης υποστήριξη του
Ισραήλ, οι επεμβάσεις και οι αδικίες προς τον Αραβικό κόσμο, ενήργησαν απλά ως
καταλύτης για να εκδηλωθεί δυναμικά η θρησκευτική πολιτισμική αυτή αντίθεση
που υπέβοσκε, γιγαντώνοντας τα αισθήματα αγανάκτησης, οργής και μίσους κατά
των Δυτικών.
Για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και ιδιαίτερα της «φονταμενταλιστικής
τρομοκρατίας», καταρχήν δεν απαιτούνται αποφάσεις και ενέργειες εν θερμώ και
κυρίως, δεν πρέπει η Αντιτρομοκρατική Σταυροφορία , να υπερβεί το μέτρο, γιατί
κάτι τέτοιο θα δημιουργήσει συσπειρώσεις και άμετρες απαντήσεις σε αντίποινα
από τον Ισλαμικό κόσμο. Δεν πρέπει δε να διαφεύγει της προσοχής μας, ότι το
Ισλάμ είναι θρησκεία του 1 /5 των κατοίκων της γης και η οποία επεκτείνεται με
ταχύτερο ρυθμό στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Για την επιτυχία του αντιτρομοκρατικού αγώνα χρειάζεται η παγίωση ομόθυμης,
ομόφωνης, ενιαίας και αρραγούς Διεθνούς συνεργασίας της Παγκόσμιας
Κοινότητας, η οποία θα επιτρέπει το κτύπημα κατά της τρομοκρατίας σε διμερές
και πολυμερές επίπεδο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ηνωμένων
Εθνών (ΟΗΕ), ως και άλλων Διεθνών Οργανισμών (ΝΑΤΟ κ.λ.π.). Ειδικότερα,
αποφασιστικό ρόλο θα παίξουν για τη νίκη επί της τρομοκρατίας:
α. Υψηλής ποιότητος υπηρεσίες πληροφοριών για τους σκοπούς, τις
προθέσεις και τα σχέδια των τρομοκρατικών οργανώσεων και κινημάτων.
β. Μία ισχυρή και ειδικευμένη αστυνομική δύναμη.
γ .Ένα θαρραλέο δικαστικό σύστημα.
δ. Περιορισμό της αλαζονείας των ισχυρών και δίκαιη επίλυση των χρόνιων
εθνικών ζητημάτων ανά τη γη.
ε. Μέτρα προώθησης της οικονομικής ανάπτυξης των υπανάπτυκτων χωρών,
με κορυφαίο το ελεύθερο εμπόριο, χωρίς τον προστατευτισμό σε βάρος των
προϊόντων των χωρών του Τρίτου κόσμου,
στ. Αναθεώρηση και αναπροσαρμογή της οικονομικής πολιτικής σχετικά με την
παγκοσμιοποιημένη οικονομία, με στόχο όπως αυτή συμπεριλάβει, όσο το
δυνατόν, ευρύτερα λαϊκά στρώματα για την σμίκρυνση της απόστασης μεταξύ
ανεπτυγμένου Βορρά και φτωχού Νότου ,
ζ. Μέτρα περιορισμού της μετακίνησης τεράστιων κυμάτων πληθυσμών,
οικονομικών και πολιτικών προσφύγων,
η. Περισσότερη ευαισθησία για τη διαφορετικότητα, όσον αφορά στους
συνυπάρχοντες πολιτισμούς και θρησκείες, κ.α.
Ασφαλώς, βέβαια, τα προβλήματα που σχετίζονται με την τρομοκρατία δεν θα
εξαλειφθούν. Η τρομοκρατία ως κοινωνικό φαινόμενο είναι βέβαιο ότι δεν θα
λείψει. Μπορεί να περιοριστεί, να ελεγχθεί ως ένα βαθμό, να καταστεί απρόσφορη
ενδεχομένως. 'Όμως δε θα πάψει να υπάρχει και να εμφανίζεται όποτε οι συνθήκες
το επιτρέπουν και οι αιτίες που τη δημιουργούν εξακολουθούν να παραμένουν,
αιτίες που απλώνονται σε όλο το φάσμα των εκδηλώσεων της ζωής των κοινωνιών
και των λαών. Η μελέτη και η εξάλειψη των αιτιών αυτών θα πρέπει να είναι στην
πρώτη σειρά των προτεραιοτήτων της διεθνούς κοινότητας στο κατώφλι της νέας
χιλιετίας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΑΓΓΕΛΟΣ Σ. ΓΙΟΚΑΡΗΣ, Διεθνές Δίκαιο Εναερίου Χώρου Διαστήματος, Εκδ.
Σάκκουλα, 1996.
ΜΑΙΡΗ ΜΠΟΤΣΗ, Ελλάδα και Τρομοκρατία, Εθνικές και Διεθνείς Διαστάσεις, Εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1996
ΜΑΙΡΗ ΜΠΟΤΣΗ, Ζητήματα Ασφάλειας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων, Εκδ.
Παπαζήση, 1999.
ΜΑΙΡΗ ΜΠΟΤΣΗ, Περί Ορισμού της Τρομοκρατίας, , Εκδ. Π.Τραυλός, 2000.
Medd R. and Goldstein F., “International Terrorism on the Eve of the New
Millennium”, Studies in Conflict and Terrorism, Vol. 20, No. 3, July-September
1997, στο ΜΑΙΡΗ ΜΠΟΤΣΗ, Ζητήματα Ασφάλειας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων, Εκδ. Παπαζήση, 1999.
Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Παύλου Δρακάκη.
Menahem Begin,”The Revolt” στο ΜΑΙΡΗ ΜΠΟΤΣΗ, Ζητήματα Ασφάλειας στη
Νέα Τάξη Πραγμάτων, Εκδ. Παπαζήση, 1999.
Νεότερον Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό “Ηλίου”, Τόμος ΚΒ, εκδ. Εγκυκλοπαιδική
επιθεώρηση Ηλίου, Εν Αθήναι.
ΦΑΝΗ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ – ΛΙΒΑΔΑ, Τρομοκρατία : Νεότερες Εξελίξεις στο
Διεθνές Δίκαιο, Εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή, 1998.
ΙNTERNET
www.e-one.gr
www.europa.eu.int
www.greekembassy.org/greece
www.icao.org
www.in.gr
http://philippos.mpa.gr/gr/other/terrorism
www.un.org/terrorism
www.untreaty.com
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου