1. Βιογραφικά στοιχεία
Ο Λυσίμαχος, γιος του Αγαθοκλή, γεννήθηκε στη Μακεδονία, αλλά η καταγωγή του ήταν από αριστοκρατική οικογένεια της Θεσσαλίας. Ο πατέρας του υπήρξε στενός φίλος του Φιλίππου Β', ενώ ο ίδιος είχε γίνει πολίτης της Πέλλας και ανήκε στη σωματοφυλακή του Αλεξάνδρου Γ' του Μεγάλου.1
Ο Λυσίμαχος απέκτησε τέσσερις συζύγους. Γύρω στο 320 π.Χ. παντρεύτηκε τη Νίκαια, κόρη του Αντιπάτρου και χήρα του Περδίκκα. Απέκτησαν τρία ή τέσσερα παιδιά: τον αγαπημένο του γιο Αγαθοκλή, την Αρσινόη Α', την Ευρυδίκη και πιθανότατα άλλη μία κόρη. Το 311 π.Χ. ζήτησε σε γάμο την Κλεοπάτρα, αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η οποία όμως αρνήθηκε. Το 302 π.Χ. παντρεύτηκε την Αμάστριδα από την Ηράκλεια Ποντική, κόρη του Οξυάρτη, ανιψιά του Δαρείου και πρώην σύζυγο του Κρατέρου, με την οποία όμως δεν απέκτησε απογόνους.2 Για τον τρίτο γάμο του Λυσιμάχου δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία πέραν του ότι η σύζυγός του ήταν από την Οδρυσία και ότι απέκτησαν ένα γιο, τον Αλέξανδρο. Γύρω στο 299 π.Χ. χώρισε την Αμάστριδα και παντρεύτηκε την Αρσινόη Β΄ Φιλάδελφο, κόρη του Πτολεμαίου Α' και της δεύτερης συζύγου του Βερενίκης και αδελφή του Πτολεμαίου Β' Φιλαδέλφου, με την οποία απέκτησε τρεις γιους.3
2. Εδραίωση του Λυσιμάχου
Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. δόθηκε στο Λυσίμαχο η εποπτεία της Θράκης. Όταν δύο χρόνια αργότερα ξέσπασε ο Α΄ Πόλεμος των Διαδόχων, τάχθηκε στο πλευρό του Αντιπάτρου, του Κρατέρου και του Αντιγόνου Α' Μονοφθάλμου εναντίον του Περδίκκα και του Ευμένη. Η δολοφονία του Περδίκκα, ο θάνατος του Κρατέρου και οι επιτυχημένες προσπάθειες του Ευμένη οδήγησαν στο να ελεγχθεί συναινετικά η δυσάρεστη κατάσταση που είχε δημιουργηθεί στην αυτοκρατορία του Αλεξάνδρου. Η συμφωνία ανάμεσα στους Διαδόχους έλαβε χώρα στον Τριπαράδεισο της βόρειας Συρίας το 321/320 π.Χ. και είχε ως αποτέλεσμα να ενισχυθεί τόσο η θέση του Αντιπάτρου, όσο και του Αντιγόνου. Ο Λυσίμαχος βελτίωσε περισσότερο τις σχέσεις του με τον Αντίπατρο παίρνοντας ως σύζυγο την κόρη του Νίκαια.4
Μετά τη νίκη του Αντιγόνου Α΄ εναντίον του Ευμένη, που σήμανε την κυριαρχία του στην Ασία, ξέσπασε ο Β' Πόλεμος των Διαδόχων. Το 315 π.Χ. ο Λυσίμαχος μαζί με τον Κάσσανδρο και τον Πτολεμαίο Α΄ στράφηκαν εναντίον του Αντιγόνου για να σταματήσουν την επέκτασή του προς τη Μακεδονία. Ο πόλεμος διήρκεσε μέχρι το 311 π.Χ., οπότε ο Αντίγονος σύναψε ειρήνη διατηρώντας τα κυριαρχικά του δικαιώματα στη Μικρά Ασία.5
Το 305/304 π.Χ. ο Λυσίμαχος, ακολουθώντας το παράδειγμα των Αντιγόνου, Πτολεμαίου, Κασσάνδρου και Σελεύκου, υιοθέτησε τον τίτλο του «βασιλέως».6 Ο πόλεμος που είχε πάλι ξεσπάσει ανάμεσα στον Αντίγονο και στους υπόλοιπους Διαδόχους κατέληξε το 301 π.Χ. στη μάχη της Ιψού στη Φρυγία, όπου ο Αντίγονος ηττήθηκε και έχασε τη ζωή του. Κατά τη διαδικασία της αναδιανομής των περιοχών της αυτοκρατορίας του Αλεξάνδρου ο Λυσίμαχος αποκόμισε τα μεγαλύτερα οφέλη, προσθέτοντας στην επικράτειά του τις περιοχές του Αντιγόνου στη Μικρά Ασία έως την οροσειρά του Ταύρου.7
Το 297 π.Χ., μετά το θάνατο του Κασσάνδρου, ξέσπασαν στη Μακεδονία ταραχές ανάμεσα στους γιους του για τη διαδοχή στο θρόνο. Το γεγονός αυτό έδωσε την ευκαιρία στο Λυσίμαχο, στο Δημήτριο Α' Πολιορκητή, γιο του Αντιγόνου, και στον Πύρρο της Ηπείρου να εμπλακούν και να έρθουν αντιμέτωποι για την κατάκτηση του βασιλείου. Ο Λυσίμαχος πρόσφερε καταφύγιο στο γιο του Κασσάνδρου Αντίπατρο Α', όταν αυτός εκδιώχθηκε από τον Πύρρο και πιθανότατα τότε του έδωσε ως σύζυγο την κόρη του Ευρυδίκη. Λίγο αργότερα όμως τον δολοφόνησε και μάλιστα φυλάκισε την ίδια του την κόρη.8
Σε όλη αυτή την περίοδο (297-288 π.Χ.) βρισκόταν σε συνεχή σύγκρουση με το Δημήτριο, ο οποίος, έχοντας καταλάβει το θρόνο της Μακεδονίας, προσπαθούσε να εκμεταλλευτεί τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε ο Λυσίμαχος με τους Γέτες του Δρομιχέτη και να εισβάλει στη Θράκη.9 Ο Λυσίμαχος αντέδρασε συμμαχώντας με τον Πύρρο και οι δύο μαζί εισέβαλαν στη Μακεδονία και έδιωξαν το Δημήτριο, που όμως κατόρθωσε να διαφύγει και άρχισε να συγκεντρώνει στρατιωτικές δυνάμεις για να εισβάλει στη Μικρά Ασία. Ο Λυσίμαχος συμμάχησε τότε με το Σέλευκο, τον Πύρρο και τον Πτολεμαίο Α' για να τον εμποδίσουν. Ο Δημήτριος πέρασε στη Μικρά Ασία, αλλά νικήθηκε από το γιο του Λυσιμάχου Αγαθοκλή, το 286 π.Χ., και διέφυγε προς τις περιοχές του Σελεύκου, όπου και αιχμαλωτίστηκε. Το 285/284 π.Χ. ο ίδιος ο Λυσίμαχος απομάκρυνε τον Πύρρο από τη Μακεδονία και επέκτεινε το βασίλειό του έως τη Θεσσαλία.10
3. Το τέλος του Λυσιμάχου
Μέσα σε σαράντα περίπου χρόνια και χωρίς ιδιαίτερες διακρίσεις, τουλάχιστον πριν από την Ιψό, ο Λυσίμαχος εδραίωσε συστηματικά τη δύναμή του πρώτα στη Θράκη και μετά στην Ελλησποντική Φρυγία, τη Μακεδονία και σε ολόκληρη τη Μικρά Ασία. Το 309 π.Χ. ίδρυσε την πρωτεύουσα του κράτους του Λυσιμάχεια στην ευρωπαϊκή πλευρά του Ελλησπόντου.
Το 286 π.Χ. βρισκόταν πλέον στο αποκορύφωμα της δύναμής του. Η ένταση που υπήρχε με το Σέλευκο, ήδη από τα χρόνια μετά την Ιψό, έγινε πιο έντονη. Ο τελευταίος δε δίστασε να εκμεταλλευτεί μια εσωτερική διαμάχη στον οίκο του Λυσιμάχου και τις συνέπειες που είχε αυτή για το κύρος του στις μικρασιατικές πόλεις και εισέβαλε στην περιοχή.
Συγκεκριμένα, το 283/282 π.Χ. ο Λυσίμαχος υποπτεύθηκε το γιο του Αγαθοκλή για συνωμοσία εναντίον του, τον καταδίκασε και τον εκτέλεσε. Σύμφωνα με τις πηγές, ο Αγαθοκλής υπήρξε θύμα σκευωρίας της γυναίκας του Λυσιμάχου Αρσινόης Β΄· εικάζεται ότι η ίδια φοβόταν για τη ζωή της και την τύχη των παιδιών της όταν θα ερχόταν η στιγμή της διαδοχής. Η σύζυγος του Αγαθοκλή Λυσάνδρα, κόρη του Πτολεμαίου Α' από την πρώτη του γυναίκα Ευρυδίκη, κατέφυγε στο Σέλευκο Α' Νικάτορα ζητώντας εκδίκηση. Ορισμένες μικρασιατικές πόλεις που ήταν φίλα προσκείμενες στον Αγαθοκλή, όπως το Πέργαμο, στασίασαν και στράφηκαν στο Σέλευκο ζητώντας του να επέμβει. Η συνάντηση των δύο ανδρών έγινε στο Κορυπέδιο, στη δυτική Μικρά Ασία, το 281 π.Χ. Στη μάχη που ακολούθησε ο Λυσίμαχος σκοτώθηκε. Το σώμα του μεταφέρθηκε στη Θράκη και τάφηκε κοντά στη Λυσιμάχεια.11
4. Νομισματική πολιτική
Ο Λυσίμαχος δε φαίνεται να έκοψε νομίσματα πριν από τη μάχη της Ιψού, εκτός από μια σειρά τετρόβολα που εκδόθηκε στη Λυσιμάχεια. Μετά την προσάρτηση της Μικράς Ασίας συνέχισε να κόβει δραχμές με τους τύπους και το όνομα του Αλεξάνδρου Γ' στη Λυσιμάχεια, τη Λάμψακο, την Άβυδο, την Τέω, την Κολοφώνα και τη Μαγνησία. Γύρω στο 299-296 π.Χ. οι ίδιες πόλεις άρχισαν να κόβουν δραχμές με το βασιλικό τίτλο του Λυσιμάχου (ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΛΥΣΙΜΑΧΟΥ).
Το 297/296 π.Χ. εισήγαγε ένα νέο νόμισμα στον αττικό σταθμητικό κανόνα, τους λεγόμενους «λυσιμάχους». Ο εμπροσθότυπος απεικονίζει την κεφαλή του θεοποιημένου Αλεξάνδρου και ο οπισθότυπος την Αθηνά Νικηφόρο. Αντίθετα με το Δημήτριο Α' και τον Πτολεμαίο Α', ο Λυσίμαχος απέφυγε να βάλει το πορτρέτο του στα νομίσματά του, ωστόσο διατήρησε το όνομα και τον τίτλο του στον οπισθότυπο. Τα νομίσματα αυτά κόπηκαν σε αρκετές πόλεις της επικράτειάς του, όπως η Λυσιμάχεια, η Λάμψακος, η Άβυδος, οι Σάρδεις και η Κολοφών. Σε αυτές προστέθηκαν η Έφεσος και η Μίλητος μετά το 294 π.Χ., η Αμφίπολη το 288 π.Χ., η Σμύρνη το 287 π.Χ. και η Πέλλα το 285 π.Χ.12 Ο θάνατος του Λυσιμάχου στο Κορυπέδιο δε σταμάτησε την παραγωγή των νομισμάτων με τους τύπους και το όνομά του. Οι λυσίμαχοι εκδίδονταν σε όλη τη διάρκεια του 3ου αι. π.Χ. από διάφορα νομισματοκοπεία, με σημαντικότερο εκείνο του Βυζαντίου. Ήταν τόσο δημοφιλείς, όσο και οι μεταθανάτιες κοπές του Αλεξάνδρου, ένα νόμισμα πολιτικά ουδέτερο και αποδεκτό σε ολόκληρο τον ελληνιστικό κόσμο.13
5. Οι μικρασιατικές πόλεις
Η γενικότερη στάση του Λυσιμάχου απέναντι στις πόλεις της Μικράς Ασίας δεν παρουσιάζει ιδιαίτερες καινοτομίες. Υιοθέτησε κατά βάση την πολιτική του Κασσάνδρου και του Αντιγόνου Α'. Δεν υπάρχουν ξεκάθαρες ενδείξεις ότι ήταν περισσότερο αυστηρός από τον Αντίγονο Α' ή το Δημήτριο Α'. Οι πόλεις ήταν κατ’ ουσίαν υποτελείς και όχι σύμμαχες του κάθε ηγεμόνα.
Ο Λυσίμαχος έλεγχε την Ιωνική Συμμαχία μέσω ενός στρατηγού του. Επέβαλε φόρους σε κάθε παραγωγική δραστηριότητα και υποστήριξε τυραννικά καθεστώτα στη Σάμο, στην Ηράκλεια Ποντική και ίσως στην Πριήνη, στο Ίλιον και στη Νίσυρο.14
Ο Λυσίμαχος συνέχισε, και σε ορισμένες περιπτώσεις ολοκλήρωσε, συνοικισμούς τους οποίους είχε ξεκινήσει ο Αντίγονος Α', όπως στη Σμύρνη, όπου μετακίνησε τους κατοίκους των γύρω οικισμών στο αστικό κέντρο ιδρύοντας τη Νέα Σμύρνη.15 Χαρακτηριστικό της πολιτικής του ήταν η μετονομασία πόλεων. Έτσι, άλλαξε το όνομα της Αντιγονείας Βιθυναϊκής σε Νίκαια, της Εφέσου σε Αρσινόεια και της Σμύρνης σε Ευρυδίκεια. Οι νέες ονομασίες στις δύο τελευταίες περιπτώσεις δεν επικράτησαν μετά το θάνατό του. Η Νίκαια όμως διατήρησε το νέο της όνομα και εξελίχθηκε σε σημαντικό κέντρο του ελληνιστικού και ρωμαϊκού κόσμου. Ο Λυσίμαχος δεν ίδρυσε σημαντικές πόλεις με εξαίρεση την πρωτεύουσα Λυσιμάχεια στη Θράκη. Η ίδρυσή της είχε ως αποτέλεσμα να μετατραπεί σε χωριό η πόλη της Καρδίας, τους κατοίκους της οποίας μετέφερε στη Λυσιμάχεια.16
6. Έφεσος
Το 302 π.Χ., κατά τη διάρκεια της εκστρατείας στη Μικρά Ασία, ο στρατηγός του Λυσιμάχου Πρεπέλαος κατέλαβε το Αδραμύττιο, την Τέω, την Κολοφώνα και την Έφεσο, μια εξαιρετικά σημαντική ναυτική βάση των Αντιγονιδών.17 Ο Λυσίμαχος εξολόθρευσε τη φρουρά της πόλης και κατέστρεψε το στόλο της. Αν και η Έφεσος αντιστάθηκε, δεν υπέστη οικονομικές κυρώσεις, όπως άλλες πόλεις που έχασαν το προνόμιο της μη καταβολής φόρου. Θεωρητικά παρέμεινε ελεύθερη και διατήρησε το αφορολόγητο καθεστώς του ναού της Αρτέμιδος.18 Λίγους μήνες αργότερα ωστόσο την ανακατέλαβε ο Δημήτριος Α'.
Το 294 π.Χ. η πόλη, όπως και η Πριήνη, πέρασε ξανά στην κατοχή του Λυσιμάχου, που αποφάσισε να την επανιδρύσει.19 Η πόλη μεταφέρθηκε πιο κοντά στη θάλασσα και ο πληθυσμός της ενισχύθηκε με κατοίκους άλλων πόλεων, όπως της Κολοφώνας και της Λεβέδου. Η διαδικασία επανίδρυσης της Εφέσου ολοκληρώθηκε το 289/288 π.Χ. Η πόλη εξελίχθηκε σε ισχυρό εμπορικό κέντρο και πιθανότατα λειτουργούσε ως μία από τις έδρες του Λυσιμάχου στην Ασία.20 Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του Δημητρίου στη Μικρά Ασία το 286/285 π.Χ. καταλήφθηκε από το στρατηγό του Αινετό. Στη συνέχεια όμως με τη βοήθεια πειρατών ο στρατηγός του Λυσιμάχου Λύκος την κατέλαβε εκ νέου.21
Με το νέο της όνομα Αρσινόεια η Έφεσος εμφανίζεται σε επιγραφές και εκδίδει νομίσματα.22 Αν και η ονομασία δεν επιβίωσε μετά το θάνατο του Λυσιμάχου, φαίνεται ότι η πολιτική εύνοιας που ακολούθησε αναφορικά με την πόλη διατηρήθηκε στη συνείδηση των κατοίκων της, αν κρίνει κανείς από την αναβίωση της λατρείας του στους Αυτοκρατορικούς χρόνους.23
1. Ogden, D., Polygamy, Prostitutes and Death. The Hellenistic Dynasties (London 1999), σελ. 57· Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 2-3.
2. Ogden, D., Polygamy, Prostitutes and Death. The Hellenistic Dynasties (London 1999), σελ. 57-58.
3. Ogden, D., Polygamy, Prostitutes and Death. The Hellenistic Dynasties (London 1999), σελ. 59· Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 186-191.
4. Gerhke, H.-J., Ιστορία του Ελληνιστικού Κόσμου, μτφρ. Χανιώτης, A. (Αθήνα 2000), σελ. 62· Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 54.
5. Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 60-62.
6. Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 156-158.
7. Gerhke, H.-J., Ιστορία του Ελληνιστικού Κόσμου, μτφρ. Χανιώτης, A. (Αθήνα 2000), σελ. 71· Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 77-79.
8. Ogden, D., Polygamy, Prostitutes and Death. The Hellenistic Dynasties (London 1999), σελ. 55.
9. Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 95.
10. Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 98-100.
11. Gerhke, H.-J., Ιστορία του Ελληνιστικού Κόσμου, μτφρ. Χανιώτης, A. (Αθήνα 2000), σελ. 74· Lund, H.S., Lysimachus. Α Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 199-206.
12. Mørkholm, O., Early Hellenistic Coinage from the Accession of Alexander to the Peace of Apamea (336-186 BC) (Cambridge 1991), σελ. 81-82.
13. Mørkholm, O., Early Hellenistic Coinage from the Accession of Alexander to the Peace of Apamea (336-186 BC) (Cambridge 1991), σελ. 145-147.
14. Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 92, 118-119 και 127.
15. Walbank, F.W., The Hellenistic World 3 (London 1992), σελ. 152· Billows, R.A., Antigonos the One-Eyed and the Creation of the Hellenistic State (Berkeley – Los Angeles – London 1990), σελ. 213.
16. Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 175-176· Billows, R.A., Antigonos the One-Eyed and the Creation of the Hellenistic State (Berkeley – Los Angeles – London 1990), σελ. 305.
17. Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 71-72.
18. Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 118-119.
19. Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 125 και 238, αρ. 64-66.
20. Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 177.
21. Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 102-103.
22. Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 92 και 229, αρ. 40· Billows, R.A., Antigonos the One-Eyed and the Creation of the Hellenistic State (Berkeley – Los Angeles – London 1990), σελ. 305.
23. Lund, H.S., Lysimachus. A Study in Early Hellenistic Kingship (London 1992), σελ. 176.
Συγγραφή : Δημητριάδου Δάφνη (12/3/2003)
Για παραπομπή: Δημητριάδου Δάφνη, «Λυσίμαχος», 2003,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου